Het dilemma van minister Turtelboom - Alex Polfliet

Uit goed ingelichte bronnen vernam ik dat bij de verdeling van de ministerportefeuilles binnen de Vlaamse regering niemand stond te springen om “energie” voor zijn of haar rekening te nemen. Zowel op Belgisch als op Vlaams niveau is de energiesituatie precair - om niet te zeggen een zootje - en valt er op dit domein weinig eer te behalen. Gaat het federaal over bevoorradingszekerheid (hoe houden we deze winter het licht brandend), in Vlaanderen buigt men zich over hernieuwbare energie en energie-efficiëntie en hoe de energiefactuur betaalbaar te houden.
opinie
Opinie

Geen cadeau

Finaal kreeg kersvers Vlaams minister Annemie Turtelboom dit netelige dossier in de maag gesplitst, naast de voor haar en haar partij meer voor de hand liggende bevoegdheden als “financiën en begroting”. Voorwaar geen cadeau, want je zit constant tussen hamer en aambeeld: De Europese doelstellingen zijn bindend en vereisen van België/Vlaanderen dat het zijn fors opgelopen achterstand inzake reductie van de CO2-uitstoot, hernieuwbare energie en energie-efficiëntie inhaalt.

Maar anderzijds morren volk en industrie dat de elektriciteitsfactuur reeds te hoog is opgelopen en moet steun voor groene stroom en isolatie dus worden afgebouwd. Bovendien kreeg mevrouw Turtelboom amper respijt en studietijd: de beleidsbrief diende te worden voorgelegd, een begroting te worden opgemaakt en nieuwe distributienettarieven voor 2015 te worden voorbereid. Je zou voor minder een energiereep achter de kiezen steken.

De schuld van zonnepanelen

In aanloop naar de presentatie van haar beleidsbrief vereffende blauw nog even een openstaande rekening met rood: uit de kast viel het lijk van de achterstallige schulden van de distributienetbeheerders. Dat zit zo: de netbeheerders hadden op last van de federale energieregulator CREG in 2010 een distributienettarief vastgelegd dat voor 4 jaar zou gelden. Helaas misrekenden die netbeheerders (Eandis en Infrax) zich schromelijk. Zij hadden een aantal evoluties compleet fout ingeschat. Zo hadden zij te weinig rekening gehouden met een dalend elektriciteitsverbruik door de economische crisis of door het steeds zuiniger omgaan met energie (zo werden in die periode nagenoeg alle gloeilampen door spaarlampen vervangen).

Ook het aantal bedrijven en gezinnen die zélf elektriciteit begonnen te produceren en die dus niet meer van het net afnemen, steeg. Bovendien stegen de kosten jaar na jaar. Lonen en pensioenen van medewerkers (de grootste kosten) worden geïndexeerd. Steeds meer mensen slagen er niet in om hun factuur te betalen en vallen terug op sociale tarieven bekostigd door de netbeheerder en bovendien dienden zij steeds meer groenestroomcertificaten aan te kopen van bedrijven en particulieren die stroom maken met wkk’s, biomassacentrales, windmolens en zonnepanelen. Netkosten worden betaald in € per kWh. Doordat de kosten stegen en het aantal kWh verbruik daalde, werd de kostprijs per kWh groter. De netbeheerders, gebonden aan hun vierjarentarief konden niet meer corrigeren en presenteren nu de rekening.

Om het verhaal bevattelijk te houden stelden de netbeheerders, hierin gevolgd door de media en dus ook de publieke opinie en dus ook de politici, dat mensen met zonnepanelen verantwoordelijk waren voor die stijgende kosten. De realiteit is echter dat de jaarlijkse steun voor 230.000 gezinnen die zonnepanelen hebben, slechts 250 miljoen kost. Dat is slechts 5,7 €/MWh op een totale elektriciteitsfactuur van 220 €/MWh voor een Vlaams gezin. Dat is 2,6 %... Maar goed, dat verhaal was te complex en te genuanceerd om te brengen: “U betaalt voor de panelen van uw buur!” gaat er bij de verkavelingsvlaming en zijn politici makkelijker in.

En aangezien voormalig Vlaams energieminister Freya Van den Bossche (SP.A) verantwoordelijk was voor het failliete groenestroombeleid en federaal consumentenminister Johan Van de Lanotte (SP.A) verantwoordelijk was voor de bevriezing van de (net)tarieven, was het voor Turtelboom niet lang zoeken naar de politieke schuldige… En dus zullen de nettarieven fors stijgen en zullen eigenaars van zonnepanelen een extra bijdrage betalen. Vlaanderen wordt daarmee de eerste regio waar de vergroener betaalt in plaats van de vervuiler…

Een nieuw steunmechanisme voor hernieuwbare energie

Turtelboom kondigt in haar beleidsbrief aan dat zij het groenestroomcertificatenmechanisme grondig zal hervormen vanwege veel te complex. Het klopt dat dat certificatenmechanisme een draak van complexiteit was en vooral gunstig voor consultants als ondergetekende die tegen betaling het systeem aan potentiële investeerders konden uitleggen. Maar het mechanisme na anderhalf jaar werking opnieuw in vraag stellen helpt niet voor het investeringsvertrouwen. Turtelboom stelt voor om eerder met een investeringssteun te werken: wie investeert in groene stroom zou bij de bouw van de windturbine of biomassacentrale een subsidie krijgen maar niet langer per geproduceerde kilo- of megawattuur.

Voor zonnepanelen lijkt dat dé voor de hand liggende keuze want veel onderhoud of opvolging behoeven deze niet. Maar installaties zoals een biovergister vergen veel onderhoud en hebben een hoge operationele kostprijs. Door enkel een investeringssteun te geven, dreigt zo’n installatie te worden stilgelegd als na verloop van tijd de operationele kosten beginnen te stijgen… Een voordeel van dit mechanisme is wel dat de kosten perfect beheerst kunnen worden: elk jaar kan men de steun bijstellen. Maar of het de doelstelling van 13 % hernieuwbare energie helpt te behalen valt om voorgaande reden te betwijfelen… En dus zit de minister met een dilemma: steun afbouwen omwille van een lagere elektriciteitsfactuur, maar hoe de groenestroomdoelstelling halen?

Neem dan een voorbeeld aan – godbetert – Wallonië! Daar werkt men met een enveloppensysteem waarin per technologie (zon, wind of biomassa) is bepaald hoeveel installaties er elk jaar bij mogen komen. Deze krijgen dan een steun voor 10 jaar. En elk jaar wordt die enveloppe geëvalueerd en bijgestuurd. Dat vermijdt financiële debacles.

Schrappen van isolatiepremie, geen geïsoleerd geval

In een poging om de elektriciteitsfactuur te verminderen moeten ook enkele andere premies en voordelen eraan geloven. Zo wordt de 100 kWh gratis afgeschaft. Gratis bestaat namelijk niet: de 100 kWh gratis per gezin en per gezinslid wordt onder de netkosten verrekend. Waardoor gezinnen zonder kinderen meer betalen dan gezinnen met kinderen. Maar vooral: het geeft mensen het valse idee dat die eerste paar honderd kilowattuur verspild mogen worden omdat ze toch gratis zijn. Ik was dus geen fan, blij dat we daarvan af zijn…

Ook van premies voor dubbel glas en dakisolatie was ik geen fan: zonder premie betaalt een investering in dakisolatie zich terug in 2 jaar, mét premie op minder dan een jaar. Dat lijkt me toch van het goede te veel. Idem dito voor een energiescan: dat is ook zonder steun een interessante oefening. Maar stilaan zit de modale Vlaming met een mentaliteitsprobleem: “Als er geen subsidie voor wordt gegeven, zal het wel niet interessant zijn”, lijken velen te denken. En dus zit de minister opnieuw met hetzelfde dilemma: steun afbouwen omwille van een lagere elektriciteitsfactuur, maar hoe de doelstelling inzake energie-efficiëntie halen?

Het voordeel van de twijfel versus het nadeel van twijfelen

Een nieuwe minister met een nieuw kabinet moet je bij de start het voordeel van de twijfel geven. Ik lees in de beleidsbrief diverse verstandige en veelbelovende dingen: het blijvend ondersteunen van wkk, energie-efficiëntieprogramma’s voor kmo’s, ‘unbundling’ van de netbeheerders, ...

Maar ik lees ook tegenstrijdigheden en elementen die zorg baren: een nieuwe netvergoeding voor zonnepanelen zal het laatste greintje vertrouwen in deze meest kostenefficiënte technologie wegnemen. Maar ik lees ook weinig visie over hoe we een echte transitie naar efficiënter en schoner energiegebruik moeten inzetten en hoe dit moet worden gefinancierd. Maar vooral: een twijfelend beleid, waarbij de regelgeving om de haverklap verandert, is absoluut ongunstig voor het creëren van een duurzaam investeringsklimaat.

Laat ons dus een allerlaatste keer, samen met de sector, zeer goed nadenken over een allerlaatste wijziging van de steunregeling en dit dan betonneren in een Vlaams energiepact.

(Alex Polfliet is energie-expert en zaakvoerder van Zero Emission Solutions)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen