De IJstijd - Carl Devos

Het stof van de eerste regeringsbeslissingen hangt nog in de lucht. Op de achtergrond gaat de perceptieslag onverstoord verder. In aanloop naar een warme herfst. Zo heet als die ooit was, lijkt het niet te worden, maar een opwarming is onvermijdelijk.
opinie
Opinie

In die perceptieslag hangt de vraag: hoe anders is Michel I? Is er in dit land überhaupt een zodanige beleidswissel mogelijk dat van een ware fundamentele omslag of revolutie sprake is? Nee. Daarvoor is België te zeer in zichzelf ingebed. Hoogstens radicaal incrementalisme kan hier. De polemiek over revolutie vs. evolutie is er binnen België altijd een binnen een bescheiden spanbreedte.

Is er dan ‘naar Belgische normen' een grondige beleidsverandering? Ja. Heeft dat antwoord een fundamentele impact op de intrinsieke kwaliteiten (en hun begeleidende argumenten) van de voorziene beslissingen? Nee. Waarom is dat dan belangrijk? Omdat de ‘look and feel’ van beleid in de dramademocratie cruciaal is.

Breuk met het verleden?

Volgens CD&V hadden ze met socialisten ongeveer hetzelfde regeerakkoord kunnen sluiten. Volgens Franstalige socialisten bevat het 70% van de vorige legislatuur. Michel I lijkt wel Di Rupo II, aldus prof. Peersman. Zeer tot tevredenheid van CD&V. Omdat ze die continuïteit daar graag op eigen naam schrijven en vooral omdat het CD&V helpt om de veelgeplaagde linkse flank af te dekken: zo erg kan het dus niet zijn.

Aan de overkant staan N-VA en Open VLD, die graag de breuk met het verleden, zeg maar de ruk aan het roer, etaleren. Daarin worden ze door diezelfde PS ondersteund, die naast al die continuïteit ook de meest rechtse regering sinds de Tweede Wereldoorlog ontwaart. Bij de PS halen ze momenteel alles uit de kast om naar Michel te gooien, wat het geheel nogal rommelig maakt. De meest liberale krachten in die regering willen volgaarne na de belastende tripartite een bevrijdende herstelregering in de verf zetten. In Di Rupo I moest Alexander De Croo de hele tijd afremmen, nu mag hij gas geven. Het is Kris Peeters, sleutelfiguur van het najaar, die nu de middelste pedaal moet bedienen.

Syndicaal offensief

Elk van deze partijen kan ergens gelijk halen. Het is, zoals vaker, een kwestie van nuance. Een indicatie dat er zich binnen die Belgische spanbreedte toch een relatieve verschuiving, zeg maar een revolutie in de evolutie, heeft voorgedaan, blijkt uit de reactie van ondernemers. In de begindagen van Di Rupo I waren die de depressie nabij. Het gejuich blijft nu alleen uit omdat het ‘ondanks alles’ nog niet genoeg is. Ooit waren er daar die in Di Rupo I communistische trekjes zagen. Die kijken nu anders tegen de liberale equipe aan. Vakbonden trakteerden ook Di Rupo in zijn begindagen op een nationale staking. Wegens asociaal beleid. Maar dat was niets vergeleken met het syndicaal offensief dat nu voorzien is, en dat desondanks de Franstalige gemoederen niet kan bedaren. Die verschillende positie zegt iets.

Toch ligt de waarheid ergens in het midden. Dit is geen revolutie, het beleid gaat niet ondersteboven. Maar daarbinnen is wat Michel I doet wel straf en uitgesproken. Het zijn de modale gezinnen die verhoudingsgewijs zwaar getroffen worden. Vooral de lagere middenklasse, die te veel verdient om door de sociale correcties afgeschermd te worden maar ook te weinig om veilig te zijn. Het gaat niet om één, maar om het geheel van vele beslissingen samen, Vlaamse en federale. Er is een onmiskenbare ideologische invalshoek die hen samenbrengt. Er zit een richting in, die bij wijze van spreken niet de andere kant uitgaat.

Zoals in die van een fiscaal offensief in de richting van de sterkste schouders. Meer investeren in openbaar vervoer en eindelijk die bedrijfswagens aanpakken. Dat dus niet. Dat lijkt meer op continuïteit dan het werkelijk is, precies omdat hier toch een omslag verwacht kon worden. Ook wat energie en milieu betreft is de evolutie de ware revolutie: want die omslag had er moeten zijn. Dat die er niet is, is dus een revolutie binnen de evolutie.

Water wordt ijs

Inderdaad, veel wordt gewoon doorgetrokken. De afbouw van de diplomabonificatie van ambtenaren van Michel I komt boven op de beslissingen van Di Rupo I om bij de berekening van de overheidspensioenen niet de laatste vijf maar laatste tien jaar mee te tellen. Werklozen krijgen de gemeenschapsdienst van Michel boven op de uitkeringsdegressiviteit die door Di Rupo werd beslist. De indexsprong van Michel I is gewoon duidelijker dan het gemorrel aan diezelfde index van Di Rupo I. Die verstrengde onder De Block ook het asielbeleid, en Theo Francken gaat nu gewoon meer uitgeprocedeerden terugsturen. Natuurlijk werkt elke regering aan de verhoging van de feitelijke pensioenleeftijd, maar deze trekt zomaar onaangekondigd de wettelijke op. Enzovoort.

Er is een moment – dat in tegenstelling tot de fysieke natuur, in de sociale natuur niet zo precies aan te duiden is – waarop de aggregatietoestand kantelt, een kwantitatieve evolutie leidt tot een kwalitatieve omslag: water wordt ijs. Dat heeft Michel I bereikt. Daarom is er zoveel polarisering, in onzekere en gespannen ijstijden. Deze regering is al ongewoon samengesteld en heeft zich ook zelf als ongewoon ingrijpend in de markt gezet.

Nee, de loonindexering is niet afgeschaft, de werkloosheidsuitkering niet in de tijd beperkt en veel ander rechts programma staat niet in het regeerakkoord, waarvan sommige macroparameters inderdaad niet eens zo ver van linkse verkiezingsprogramma’s liggen. Maar beleid voelen burgers niet via politieke en academische meta-analyses, maar op microniveau. Tastbaar in hun dagelijks bestaan.

Dat snoeien om later te bloeien kan welgemeend zijn, het snoeien is zeker, het bloeien niet. En momenteel overheerst het gevoel dat niet overal evenzeer gesnoeid wordt. Geen vorm van vermogensbelasting. Het desolidariseren en dus individualiseren van de kostprijs van de terugtrekkende overheid. Het Europees afkopen van de strengere begrotingsnormen, niet via structurele hervormingen in de fiscaliteit maar via het verhogen van de pensioenleeftijd, helaas zonder flankerende visie over geschikte jobs voor die oudere werknemers. Het komt deze regering helemaal toe een duidelijk ideologisch gedragen beleid te voeren, maar het kan haar niet verbazen dat daar heel wat debat over bestaat. En zelfs protest. Al moet gezegd: gezien dit beleid en de tijden is het sociaal protest al bij al nog vrij mak en kalm. Wat uiteraard geen begrip impliceert voor de verwerpelijke vernielingen aan het MR-partijgebouw.

‘MR Le traite des francophones’

In die aanval viel een spandoek op. Het was mijn pientere collega Nicolas Bouteca die het opmerkte. Een van de actievoerders tegen het MR-gebouw droeg mee: ‘MR Le traite des francophones’. Deze ene man is niet de vakbond. De vakbond is niet de partij. Maar omgekeerd is het even wereldvreemd om te vermoeden dat hij de enige is die zo denkt. Na de framing van de strijd tegen Michel als een ‘morele strijd’ tegen ultrarechts, loert de communautarisering ervan om de hoek. Nee, zegt PS on the record. Maar niet eens subtiel stelt ze Michel I consequent als de ‘MR-N-VA-regering' voor. En Michel als het schoothondje van N-VA. Zoals N-VA Di Rupo I als Franstalige socialistische belastingregering afbeeldde.

Er is niet veel nodig om de strijd tegen ‘l’Etat Belgo-Flamand’ van André Renard voor de geest te halen. Die vormde mee de aanloop naar de historische eerste staatshervorming van 1970. Ook dat was, in de opbouw langs het vastleggen van de taalgrens, een revolutie in de evolutie. Ons land is daarop gebouwd. En dat heeft dus niet belet dat het ondertussen stevig vertimmerd is. Ook vandaag liggen de hamers op tafel.

(De auteur doceert politieke wetenschappen in Gent.)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen