Een dictatuur tussen twee verkiezingen - Jan Van de Poel

Als de gebroken ramen bij het hoofdkwartier van de MR en de voetzoekers voor de trein van staatssecretaris voor mobiliteit Galant (MR) enige voorspellende waarde hebben, belooft het een hete syndicale herfst te worden. Ook al beseffen de bonden dat ze met een ernstig imagoprobleem kampen - ook bij heel wat progressieve mensen - lijken ze er op te rekenen dat de omvang van de besparingen een brede coalitie van arbeiders, bedienden, gepensioneerden en studenten op de been kan brengen. Maar bieden ze ook een alternatief?
opinie
Opinie

Egocentrisch met gele verf

In een kort maar uitermate interessant opiniestukje in De Standaard vorige week ergerde student Pim Cornelussen zich aan de egocentrische invulling van de studentenbetogingen tegen de verhogingen van het inschrijvingsgeld. Het grootste gebrek van de acties was voor hem het gebrek aan alternatieven. Betogingen zijn steeds meer een uitlaatklep geworden en missen politieke slagkracht, was zijn stelling.

Je kan je inderdaad terecht afvragen of het geklieder met gele verf, gebroken blauwe ramen en rode voetzoekers op het spoor echt de verandering zullen brengen, op zich zijn de acties natuurlijk wel legitiem. Terwijl Gustave Le Bon, één van de vaders van de sociologie, dat protest eind 19de eeuw nog als een geestesziekte omschreef, kennen we sinds de ‘wilde’ jaren 1960 een meer positieve appreciatie van dat protest. Zelfs in – laat ons eerlijk zijn – rijke samenlevingen als de onze kan je dergelijk protest perfect rationeel verklaren, wat niet wil zeggen dat emoties er niets mee te maken zouden hebben. Mensen protesteren niet noodzakelijk omdat ze objectief gezien vanalles te kort komen, maar omdat ze een groot verschil ervaren met waarop ze denken aanspraak te maken.

Vanaf diezelfde jaren 1960 gaf dat rationeel protest ook aanleiding tot nieuwe bewegingen (voor vrouwenrechten, milieubescherming, homorechten, noem maar op), nieuwe en vernieuwde politieke partijen (de groenen of de verruimingsoperaties bij de Vlaamse socialisten) en een golf aan nieuwe normen en regels. De gele verf of het gebroken glas worden dan ook een pak minder egocentrisch wanneer ze ook een politieke vertaling krijgen. Wanneer ze met andere woorden gevaarlijk worden.

Dictatuur tussen verkiezingen

De grootste vrees van de bonden lijkt vandaag buitenspel te worden gezet door een centrumrechtse regering. Die vrees is niet helemaal onterecht. Zo liet Vlaams minister van werk en economie Philippe Muyters (N-VA) de bonden al weten ‘niet op hen te wachten om beleid te voeren’. Centrumrechts lijkt de sociale partners duidelijk niet nodig te hebben om sociaal beleid te voeren.

Dat is niet zonder gevaar. Op die manier dreigen we terecht te komen in een democratie die in werkelijkheid een dictatuur is tussen twee verkiezingen. Democratische politici, in de volle betekenis van het woord, mogen zich niet terugtrekken in hun kabinetten om ‘te doen wat ze beloofd hebben en het regeerakkoord uit te voeren’, zoals diezelfde minister Muyters aankondigde. Ze moeten dat protest tegemoet treden en de dialoog aangaan.

In België is het beleid op cruciale terreinen als zorg, werk, onderwijs of pensioenen nooit ‘staats’ geweest in de zin dat ‘Brussel’ eigenhandig alle hefbomen in handen heeft en aan alle touwtjes trekt. Dat beleid – en het nog steeds bijzonder sterke sociaal stelsel dat eruit voortkwam – is het resultaat van dialoog en consensus. Die consensus vergt natuurlijk ook inspanningen van diegenen die vandaag dat protest willen kanaliseren. Ze moeten duidelijk maken niet alleen tegen iets te zijn, maar wat en hoe ze dat anders willen aanpakken. Tenslotte is democratie niet veel meer dan een ‘eindeloze vergadering’.

(Jan Van de Poel is historicus en politicoloog)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen