Mijn auto, mijn vrijheid? - Mathias Balcaen
De vrijheid van de auto is de vrijheid om allemaal samen gezellig in de file te staan. Onlangs nog in het nieuws: nergens in de westerse wereld staan mensen zo lang in de file als in België.
Georganiseerde files
De Lijn moet het van de Vlaamse regering met 6% minder middelen doen. De spoorwegen krijgen van de federale overheid een nog strenger dieet: -14%. De auto ontsnapt echter grotendeels aan het besparingsbeleid. Ja, de accijnzen op diesel worden verhoogd, maar door ons uitgebreide bedrijfswagenpark voelt slechts een deel van de auto’s op de baan daarvan het effect. Voor de helft van de auto’s die dagelijks naar Brussel rijden betaalt de werkgever de rekening. Geen reden om de auto aan de kant te schuiven, dus.
En toch... Door de files zegt 46% van de Belgische bedrijven moeilijk met de wagen bereikbaar te zijn. In Brussel zelfs 75%. Ook werknemers beseffen dat hun (bedrijfs)auto niet per se hun vrijheid is. Meer dan de helft is de files zo beu dat ze hun bedrijfswagen graag willen inruilen voor een mobiliteitsbudget. Al is het met de besparingen op De Lijn en de spoorwegen maar de vraag of er binnenkort nog alternatieven over blijven om dat mobiliteitsbudget aan te spenderen.
Een kwestie van perspectief
Het is dus duidelijk tijd om dat vrijheidsideaal van de auto wat bij te stellen. De auto biedt ons niet de vrijheid uit de reclames. We staan vaker in de file dan dat we door de natuur rijden. De individuele vrijheid van de auto heeft geleid tot de collectieve onvrijheid van het filerijden, een klassiek collectieve-actieprobleem.
Tijd voor een nieuw perspectief. Autoreclames laten ons met de wagen ontsnappen aan het drukke stadsleven om in de natuur te genieten. Maar wat als dit niet nodig zou zijn? Nu wordt de wandelaar in de stad erg beperkt. De meeste openbare ruimte is gereserveerd voor auto’s en zij dwingen ons tot constante opmerkzaamheid. Denk de auto weg en plotseling krijgt de voetganger veel meer mogelijkheden. Hij kan weer rustig wandelen en genieten van de omgeving. Geen nood aan ontsnappen.
De gemiddelde autoreclame laat ook niet zien hoe iemand een half uur lang gefrustreerd naar een parkeerplaats zoekt. De auto biedt zogezegd de vrijheid om je te verplaatsen waarheen je wilt, wanneer je wilt, maar de realiteit blijkt weerbarstiger. Met de fiets is dat anders. Slechts zelden vind ik niet binnen de minuut een plek. Als we nog wat vaker autoparkeerplaatsen door fietsenstallingen zouden vervangen, zou dat al helemaal nooit een probleem vormen.
“Mijn auto, mijn vrijheid,” verdoezelt hoe ons collectieve autogebruik nieuwe onvrijheden introduceert en het beleid versterkt dit. Door te besparen op openbaar vervoer wordt de vrijheid om voor andere transportmiddelen te kiezen ingeperkt. Door bedrijfswagens te stimuleren, worden werknemers gekluisterd aan diezelfde wagen. Door de auto centraal te plaatsen in onze ruimtelijke ordening, worden voetgangers verbannen naar de marges. Door de overvloed aan auto’s kunnen we niet meer vrij rijden, maar staan we samen in de file. Tijd dus voor een nieuwe vrijheid.
(Mathias Balcaen is filosoof en godsdienstleraar.)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.