Is duurder hoger onderwijs echt onvermijdelijk? - Bieke Verlinden

Studeren aan het hoger onderwijs wordt fors duurder: vanaf volgend jaar betaalt een student 890 euro inschrijvingsgeld, 271 euro meer dan voordien. De maatregel werd gecommuniceerd met de mededeling dat de minister van onderwijs flink haar mannetje heeft gestaan. De uiteindelijke som is immers niet zo hoog als de bedragen die aanvankelijk circuleerden, en meer kan je van haar in deze tijden van bezuiniging ook niet verwachten: ieder van ons moet nu eenmaal een extra inspanning leveren, toch?

Studenten die zich zouden afvragen of de kwaliteit van hun opleiding stijgt met de verhoging van het inschrijvingsgeld, moet ik teleurstellen: de motieven van de nieuwe maatregel zijn uitsluitend boekhoudkundig. Het onderwijs wordt er niet beter van en ook een inhoudelijke visie op de toekomst van onze universiteiten en hogescholen zit er niet in. Nee, er worden geen fundamentele vragen gesteld of langetermijndoelstellingen geformuleerd. De student krijgt gewoon minder waar voor zijn geld.

“Spijtig”, zeggen sommige studenten dan, “dat net wij getroffen worden door die onvermijdelijke besparingen. Maar goed, iedereen moet zijn steentje bijdragen, zeker?” Verlamd door de doctrine dat een maatschappij alleen nood zou hebben aan een begroting in evenwicht, is men gaan geloven dat enkel snoeien nog helpt om te groeien.

Maar waar je snoeit, hoe je snoeit, wanneer je snoeit en of je überhaupt snoeit, dat zijn gerichte keuzes. Zo is ook de verhoging van het inschrijvingsgeld een loutere keuze en geen onontkoombare verplichting.

.Het is een politieke keuze die vandaag in een handomdraai is gemaakt. Een keuze die goed gedijt in een klimaat waar een overheidsbegroting onterecht maar moedwillig vergeleken wordt met die van een gezinsbudget. Een keuze in een samenleving waarin ondertussen haast iedereen zomaar gelooft dat onze (klein)kinderen zullen verdrinken in overheidsschuld als we nu niet snel en keihard besparen.

Dat we naast besparen ook moeten investeren om diezelfde (klein)kinderen vooruit te helpen, lijkt taboe. Alsof investeringen enkel en alleen meer schulden en belastingen voortbrengen. Leveren ze ons net niet dat extra duwtje in de rug dat we nodig hebben? Is toegang tot kwalitatief hoogstaand onderwijs dan van geen tel meer? Of zijn een sterke gezondheidszorg, degelijke ziekenhuisapparatuur, goed uitgeruste crèches, een deftige sportinfrastructuur, propere zwembaden of betaalbare mobiliteit minder belangrijk dan een begroting in evenwicht? Blijven we halsstarrig geloven dat besparen de enige optie is?

De regering noemt haar besparingsbeleid liever geen optie of keuze, maar spreekt van ‘onvermijdelijke maatregelen’. Een vanzelfsprekende ingreep waaraan in deze tijden van overmacht niet te ontkomen valt. Op die manier hoeven de ministers geen verantwoording af te leggen, geen visie te verdedigen en kunnen ze zich verschuilen achter de onvermijdelijkheid van hun beslissingen

Maar is er dan echt geen visie? De armere studenten krijgen toch nog een beurs? Inderdaad: de minister wil onder de noemer van ‘sociale correcties’ het systeem van studietoelagen verder uitbreiden. In de praktijk verandert dat echter nauwelijks iets. De cijfers leren ons immers dat de uitbreiding die de minister voor ogen heeft slechts voor een schamele 0,7% van het totaal aantal studenten een verbetering inhoudt. Ondertussen zit meer dan 75% van de studenten in de hoek waar de klappen vallen.

Dat voor de huidige regering enkel economische motieven de drijfveer vormen, weet ondertussen iedereen. Maar waarom hoger onderwijs dan niet boven aan de agenda staat, is een raadsel. Was het geen Vlaamse doelstelling om tegen 2020 te behoren tot de top 5 van kennisregio’s? Als zelfs dat plan op de lange baan geschoven wordt ten voordele van winst en efficiëntie op heel korte termijn, is het wel duidelijk dat men geen economisch duurzame toekomstvisie nastreeft. Door alle investeringen op te schorten, ontneemt men niet alleen de volgende generaties heel wat kansen, vanuit economisch standpunt fnuiken zulke beslissingen ook elke groei. Corrigeren kost de maatschappij immers altijd meer dan preventief investeren. Hetzelfde geldt trouwens ook voor kinderopvang en armoedebestrijding.

Als je meer wil doen dan wat rommelen in de marge en echt doordachte keuzes wil maken, moet je het geheel fundamenteel durven herdenken. Misschien kom je dan wel tot de conclusie dat een controlerend en uitgekiend systeem van studietoelagen meer kost dan een algemene daling van het inschrijvingsgeld? Of dat een nog meer herverdelend systeem de algemene onderwijskosten opnieuw in evenwicht brengt? Want ongetwijfeld zijn er studenten die gemakkelijk een pak meer zouden kunnen betalen. Een samenleving organiseren is een kwestie van keuzes. En uiteraard bevinden die keuzes zich in een spectrum. Terwijl de regering de besparingen als enig mogelijk alternatief naar voren schuift, doet ze niets meer dan een uiterst rechtse keuze maken.

Met de besparing op hoger onderwijs valt opnieuw op dat het de huidige regering aan een inhoudelijke visie ontbreekt. Er is geen verandering op komst, er is geen hoop op beterschap, er zijn geen nieuwe, frisse ideeën. Er wordt aan de studenten enkel gevraagd om mee te betalen voor het overheidstekort. That’s it.

Was het niet deze Vlaamse beleidsploeg die uitpakte met leuzen als ‘méér met minder’? Waarom kiest ze dan nu overduidelijk voor ‘hetzelfde met minder’? Want wat de maatregel om het inschrijvingsgeld te verhogen precies doet, is verarmd hoger onderwijs organiseren. Met minder geld en binnenkort ook met minder (gegoede) studenten, groeit alleen de opdeling in de samenleving. Want voor degenen die al veel hebben, is er geen enkel probleem. Voor al de rest worden de problemen alleen maar groter.

Die investering in een tweesporenmaatschappij is helemaal geen onvermijdelijke evolutie, maar het resultaat van een gerichte politieke keuze. En terwijl heel wat mensen hoopten op verandering omdat ze het moeilijk hebben, maakt de regering het hen alleen nog maar moeilijker.

(Bieke Verlinden is SP.A-schepen van Sociale Zaken en Studentenzaken in Leuven.)