V van verarming - Chris Serroyen

Dat dit akkoord manifest onrechtvaardig is, staat buiten kijf. Ik ga er ook niet meer over zeuren. Eén, omdat ik mezelf inmiddels moe ben gehoord. Twee, omdat politieke gêne slechts van zeer korte duur is. Hoe verklaar je anders dat Open-Vld en MR luidop juichen over “hun herstelregering”. Ze zijn zeer snel vergeten dat ze tot op de vooravond van de verkiezingen het beleid van “hun tripartite” regering zeer sterk blijven verdedigen zijn. Drie, omdat rechtvaardigheid kennelijk geen argument meer dat dienstig is in de Wetstraat. Erger, het voedt alleen maar het revanchistische triomfalisme van Open-Vld en N-VA , met hun eigendunk dat zij wel de moed hadden voor de noodzakelijke schoktherapie. En vier, omdat inmiddels voor iedereen toch duidelijk moet zijn, hoe voor de sanering eenzijdig richting koopkracht en sociale bescherming van de werknemers wordt gekeken. Om vervolgens bedrijfswereld, zelfstandigen, vrije beroepen, beleggers en vermogens lekker te verwennen, na de 2,5 jaar “marxistische” folteringen waartoe drie van de vier huidige regeringspartijen zich hebben geleend.

Als er aan deze coalitie als iets Zweeds is, dan is het à la façon van de vorige Zweedse rechtse regering – inmiddels overigens weggestemd - , zoals die de Zweedse (matige) ongelijkheid op een paar jaar heeft opgefokt. Ten bewijze één simpele Piketty-grafiek via deze link. Ga ineens naar rechts (in de grafiek, bedoel ik): met in het blauw de val van de inkomens van de 10% laagste inkomens en rechts de (zege)sprong voor de 10% rijksten.

Nochtans hebben we - met de zin voor nuance die u van het ACV terecht verwacht - veel moeite gedaan om ook iets positief te vinden in dat regeerakkoord, ten bate van de koopkracht en de sociale bescherming van de werknemers. Net zoals het werkgeversfront – maar dan meer omwille van Bulimia Nervosa – koortsachtig is beginnen zoeken naar dat ene maatregeltje dat hen pijn doet.

We zijn zowaar tot overeenstemming gekomen; ge ziet, het sociaal overleg werkt nog. Samen kwamen we uit bij de maatregel om bij ziekte voortaan twee maanden gewaarborgd loon ten laste van de werkgevers. Vooruitgang voor de werknemers, niet in het minst ook omdat het een stap vooruit leek naar het eenheidsstatuut voor arbeiders en bedienden. Maar pijnpunt voor de werkgevers, omdat dit de 4 miljard extra loonkostverlaging (dixit de nieuwe premier) een beetje verminderde.

Ik hoor het Marc Leemans vorige dinsdag nog zeggen op de Algemene Raad van het ACV: “Dit is de enige vooruitgang die er voor de werknemers in zit”, zei hij , “maar ik wil nog zien of die overeind blijft. Want wees maar zeker dat de werkgevers die maatregel - het enige pijnpunt dat er voor hen inzit - te vuur en te zwaard gaan bestrijden”. Welnu, nog geen dag later was hij effectief ingetrokken, in strijd met het regeerakkoord. En niet voor uitstel met één jaar, zoals het werd geframed, maar voor afstel. Want in de begrotingstabel die de parlementairen de nacht nadien onder ogen kregen, was de maatregel ook niet meer voorzien voor 2016-2018. Die maatregel had nochtans voor 350 miljoen euro moeten bijbrengen voor de sanering. Alles wijst er op dat dit nieuwe gat in de begroting opnieuw door de werknemers moet worden dicht geplamuurd. Bovenop de miljarden aan inleveringen die al eerder werden afgeklopt.

Als signaal naar de werkgevers kan dat tellen. Investeer, werkgevers, vooral niet in sociaal overleg. Kom liever eens met ons praten, onze deur staat altijd open. Of lucht uw gemoed eens via de media. Want moest u het nog niet weten, voor jullie plooien we als een Zwitsers zakmes. Zweeds zakmes, allitereert ook. Zoals ik het vorige keer al op zijn (Bart) Peeters’ aangaf: vier partijen die zich plooien, lepeltjesgewijs, naar de willetjes en de grilletjes van de patronale en financiële wereld.

Nu laat ik me weer gaan. Ik had u beloofd het niet meer over rechtvaardigheid te hebben. De regeringsleden en -partijen beseffen inmiddels ook wel dat ze dat niet uitgelegd krijgen. En gooien het daarom maar over een andere boeg. Dat van het snoeien om te groeien. De variant, snoeien om te bloeien, hoor je ook wel eens, maar minder, want in schoon Vlaams is dat bloeden. Al dat snoeiwerk, dat moet de groei en werkgelegenheid aanzwengelen, heet het nu. Om in het economisch paradijs te komen, moeten we even door het sociaal kerkhof. Geloven ze dat nu zelf? Ik vrees van wel. Bij de enen uit ideologische blindheid. Bij de anderen omdat ze door die onderhandelingsstress wellicht in een irrationeel tunneldenken kwamen, het oogcontact verliezend met de wetenschappelijke wereld, althans met het geloofwaardig deel ervan.

Doof voor de werknemers, dat verraste niet echt. Maar dat ze met al die slimme mensen daar aan tafel en hun uitgebreide studiediensten, zo hardhorig zouden zijn voor alle wetenschappelijke evidentie, dat was toch bijzonder opmerkelijk. Maar – om in het morbide te blijven – het waren kennelijk kosten op het sterfhuis.

Denken zijn nu echt dat dit saneringsplan de motor van economische groei en banengroei doet aanslaan? Beseffen ze dan niet dat dit, ook tegen de achtergrond van een slabakkende Europese en internationale economie - inclusief de stilstand van locomotief Duitsland -, de economie en de werkgelegenheid dreigt dood te knijpen.

De zelfstandigen hebben door de crisis al veel verloren, beweert Unizo, dus tijd dat de werknemers ook eens iets doen. Ik wil dat nog zien. Want de thermometer lijkt kaduuk. Als de rijkere zelfstandigen, waaronder de beoefenaars van vrije beroepen, massaal overstappen naar vennootschappen, dan krijg je een kunstmatige daling van het gemiddelde zelfstandigeninkomen. Maar stel dat het zo is, goedgelovig als we zijn, hoe zou dit dan komen? Toch omdat onder druk van Europa overhaast werd gesaneerd, met een dubbele aanslag op de consumptie: minder koopkracht en minder consumentenvertrouwen, waardoor mensen meer gaan sparen i.p.v. consumeren. Dat dreigt nu ook. Nog in versterkte mate zelfs. Omdat dit federale regeerakkoord alleen maar bijzonder veel onzekerheid creëert, i.p.v. vertrouwen in de toekomst. En omdat we nu al flirten met de deflatie. Remember - om eens niet Paul De Grauwe te citeren - professor Economie Koen Schoors van de Universiteit van Gent: “een indexsprong, de perfecte keuze als je de vernietigende kracht van een deflatoire spiraal wil meemaken”. En remember de gelijkluidende waarschuwingen van andere economen.

Denken ze nu echt dat dit programma van verlaging van de patronale bijdragen veel werk gaat creëren? De beste illustratie dat ze het zelf niet weten stond vandaag in de De Standaard. De MR mikt op 5.000 à 12.000 extra jobs. Johan Van Overtveldt op 80.000. Tja.

Als economen het vandaag nog over één ding eens zijn is het dat lineaire verlagingen van de patronale bijdragen bijzonder weinig doelmatig zijn vanuit werkgelegenheidsoogpunt. En dat je dus beter focust op de lagere lonen. Het Planbureau verdedigt, terecht, eerder een variant met een combinatie van gerichte verlagingen naar lage lonen enerzijds en steun aan de industrie anderzijds.

Erger nog, de voormelde economen hadden nog niet door dat wat voorligt nog een pak slechter is. Dit is erger dan lineair. Omdat men de patronale bijdrage naar 25% wil brengen. Dat oogt lineair, maar is de facto selectief in het voordeel van de sectoren met hogere lonen. Omdat de lageloonsectoren al in de buurt van die 25% zitten, soms er zelfs onder. Water naar de zee dragen dus, met het laagst mogelijke werkgelegenheidseffect.

Denken ze nu echt dat het programma van “langer werken” op zich voor extra werkgelegenheid gaat zorgen, die ons moet toelaten de vergrijzing voor te bereiden? Hoe dikwijls moeten we het nog zeggen? Optrekking van de leeftijden voor SWT (ex-brugpensioen), vervroegd pensioen en wettelijk pensioen zal er vooral voor zorgen dat meer mensen op “platte” werkloosheid belanden. Dan nog zonder anciënniteitstoeslag, want die wordt abrupt afgeschaft. En daarin een paar jaar langer blijven. Of in de invaliditeit belanden. En daarin ook langer blijven.

Denken ze nu echt dat dit de jongeren gaat vooruithelpen? Die worden dubbel gestraft: én door de verdere besparingen op inschakelingsuitkeringen, én door het langere werken van ouderen. Wie dat laatste vermetel durft op te merken, die ziet de goed getrainde politici en patronale woordvoerders onmiddellijk hun debatfiche bovenhalen dat de arbeidsmarkt niet werkt als communicerende vaten, dat je moet rekening houden met de dynamiek van de arbeidsmarkt, dat er landen zijn die een hoge werkzaamheid van ouderen weten te combineren met een lage jeugdwerkloosheid, blablabla… Blind als ze blijven voor het feit dat dit allemaal wel kan kloppen op een dynamische arbeidsmarkt, maar dat dit al een pak minder opgaat wanneer die arbeidsmarkt aan dynamiek verliest, als die futloos is geworden door de slabakkende economie. Zoals het Steunpunt WSE (Werk en Sociale Economie) al eerder heeft aangegeven.

Denken ze nu echt dat je werklozen aan een job helpt door hun uitkeringen te verlagen? Dat ze er eens het wetenschappelijke materiaal op nalezen. Waaronder het recente onderzoek van het HIVA "Het vel van de kei” over de sociale effecten van het saneringsbeleid voor werklozen. Met behoorlijk wat twijfels over het werkgelegenheidseffect van lagere uitkeringen. Plus de vrees dat het contraproductief dreigt te werken.

Denken ze nu echt dat het enige effectiviteit heeft om werklozen te verplichten tot gemeenschapsdienst? Oud-collega Matthias Somers heeft daarover enkele maanden een vlijmscherp stuk gemaakt, gebaseerd op de buitenlandse ervaringen. Al helpt het hen geen moer, werken zullen ze doen, besloot die. En nog: het gaat niet over hem, het gaat over ons. We aanvaarden niet meer dat mensen pech hebben.

Denken ze nu echt dat je efficiëntiewinsten bereikt bij de overheid bij de zware besparingen die worden opgelegd aan het “overheidsapparaat”? Dat de werkgevers “meer waar voor hun geld” gaan krijgen doordat de administraties, instellingen en overheidsbedrijven zwaar moeten gaan snoeien in personeel, werkingskosten, investeringen? Wie een beetje in de realiteit staat, die ziet alleen maar dat dit tot een totale ontwrichting van het federale overheidsapparaat dreigt te leiden. Erger, tot het on hold zetten van de innovaties die bezig waren, precies met het oog op efficiëntiewinsten.

Ik kan zo nog een tijdje doorgaan met die “denken ze nu echt?”. Al is er een begin van antwoord. Een deel van de regeringsonderhandelaars kan het geen bom schelen. Die zijn niet bezig met doelmatigheid in functie van het algemeen belang, maar alleen maar in het bedienen van de patronale en financiële lobby’s en het botvieren van hun ideologische obsessies.

En dan heb je een klein deel dat wel bezig is met die doelmatigheid. Dat zelfs moet beseffen dat dit bikkelharde saneringsplan de groei en de werkgelegenheid niet echt gaat helpen. En dat om die reden reeds zijn verdedigingslinies is beginnen voorbereiden. Als dit mislukt, dan zal het niet zijn omdat het saneringsplan je reinste waanzin is, maar omdat de vakbonden het land gaan “kapot staken”. Als dit mislukt, dan is het omdat de vakbonden de “uitgestoken hand” hebben geweigerd. Als dit mislukt, dan is het omdat de vakbonden onvoldoende van hun oren hebben gemaakt naar de werkgevers . Dat ze onvoldoende zijn ingegaan op de oproep van de nieuwe premier in zijn State of the Union om de 4 miljard euro voor loonkostverlaging te laten omzetten in werkgelegenheid, opleiding en innovatie. Terwijl het regeerakkoord precies het omgekeerde zegt: dat dit geld in de bedrijven moet blijven om de loonkloof weg te werken, hetgeen herbesteding van het geld voor werkgelegenheid, opleiding en innnovatie lijkt uit te sluiten. Is dat een tendentieuze lezing? Dan horen we het graag. Met de nadruk op “graag”.

(Chris Serroyen is hoofd ACV-studiedienst.)