Houden Peeters en Michel elkaar gevangen? - Jan Van de Poel
Elk afzonderlijk hebben ze er alle belang bij om mee te werken met justitie en dus te klikken. Dat levert hen immers aanzienlijke strafvermindering op. Stel dat ze zouden samenwerken komen ze er beiden het beste vanaf. Daarvoor moeten ze elkaar vertrouwen, en daar wringt het schoentje.
Vandaag lijken de onderhandelaars in dezelfde situatie te zitten. Omdat ze elkaar niet vertrouwen, gaan ze voor het onmiddellijke eigenbelang. Samenwerken zou bijvoorbeeld betekenen dat we zo snel mogelijk de beste kandidaat naar Europa sturen. Na wekenlang krakeel waren toch nog moeizame, nachtelijke onderhandelingen nodig om Marianne Thyssen voor te dragen als Belgische commissaris in het team van Jean-Claude Juncker. Dat waren geen gesprekken over wie nu de beste garantie gaf op een interessante portefeuille of wie de meeste competenties heeft. De echte inzet van de onderhandeling was wie de premier moet gaan leveren.
Die onduidelijkheid gijzelt nog steeds de loodzware onderhandelingen over het begrotingsparcours van de Zweedse ploeg. Ondertussen krijgt zelfs aftredend Europees commissaris Karel De Gucht last van een communautaire reflex. Hij vindt dat de N-VA dringend verantwoordelijkheid moet nemen want de regering mag niet vanop het Antwerpse Schoon Verdiep geleid worden.
Vertrouwen belonen
Ligt het aan het cynische karakter van politici dat hen zoveel appetijt geeft in dergelijke spelletjes of is er meer aan de hand? Het zou ook kunnen dat politici vandaag moeten werken in een systeem dat hen in die logica dwingt. Stel je voor dat ze wel samenwerken zoals de gevangenen indien ze elkaar vertrouwen, zouden ze daar niet voor beloond worden.
Uit onderzoek blijkt dat ook ons kiessysteem daar mee schuld aan heeft. Dat kiessysteem houdt eigenlijk een ‘zero sum game’ in stand. Een partij of politicus kan maar stemmen winnen als anderen verliezen. Dat maakt ook dat ideeën vaak niet op hun merites worden beoordeeld, maar op hun "kleur". Een politicus van partij A vindt alle ideeën van partij B of C per definitie onaanvaardbaar.
Vandaag circuleren al ideeën die een antwoord bieden op die verlammende logica.
Schijnbaar radicaal maar niet zonder verdienste is een kiessysteem op basis van punten. Daarbij mag de kiezer elke partij een score geven, tussen 0 en 5 bijvoorbeeld. Dergelijk systeem zou politici verplichten constructief te zijn en rekening te houden met de appreciatie van mensen die niet tot hun "natuurlijk" kiespubliek horen. Tegelijk krijgt ook de kiezer de kans een genuanceerde keuze te maken. Zo zou de vakbondsmilitant ook de liberale minister van pensioenen kunnen belonen als die zich transparant en constructief opstelt in het overleg.
Net zoals de gevangenen in de speltheorie, zijn we met z’n allen beter af als we samenwerken. De zero sum game van winnaars tegen verliezers maakt die samenwerking te vaak onmogelijk. Samenwerking vraagt dan ook om een meer efficiënte manier van besluitvorming waarbij iedereen tegelijkertijd kan winnen of verliezen.
(Jan Van de Poel is historicus en politicoloog)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.