"Bourgeois, toon nu ook daden" - Wouter Van Bellingen

Minister-president Geert Bourgeois zette twee weken geleden de strijd tegen discriminatie boven aan de maatschappelijke agenda. Maar in zijn Septemberverklaring ontbreken alsnog de instrumenten om dit waar te maken.

De Vlaamse regering is nog steeds kleurenblind in haar tewerkstellingsbeleid. Voor wie geboren werd buiten de EU lag in 2012 de werkloosheidsgraad maar liefst vijf keer hoger dan voor wie in België het levenslicht zag. Meer dan een kwart van de werkzoekenden heeft een migratieachtergrond. In geen enkele EU-lidstaat zijn minder mensen met een migratieachtergrond aan de slag dan bij ons. De nationaliteitskloof in de werkzaamheidsgraad bleef het afgelopen decennium ook constant en is zelfs drie keer hoger dan de gemiddelde nationaliteitskloof voor de hele EU. Dit alles kan alleen maar omdat ons tewerkstellingsbeleid faalt.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat de EU al jaren aan de alarmbel trekt. Vorig jaar stelde ze in haar landenrapport dat de situatie van migranten op de Belgische arbeidsmarkt specifieke maatregelen vereist. Het probleem is immers complex, hardnekkig en zal niet vanzelf verdwijnen. Enkel een doelgroepgerichte aanpak werkt hier echt, dat bewijst de stijgende werkzaamheidsgraad van 50-plussers. Dankzij aanwervingspremies, RSZ-kortingen, loopbaanbegeleiding, wetgeving, een expertisecentrum leeftijd en werk en verplichte cao’s voor oudere werknemers, neemt de leeftijdskloof al tien jaar af.

Op etnisch-culturele minderheden bestaat die aparte focus vandaag niet en dat zien we aan de resultaten. In 2008 kwamen de Vlaamse regering en de sociale partners overeen dat tegen 2020 minstens 58% van de niet-EU-burgers aan de slag moest zijn. Toch ging hun werkzaamheidsgraad er de afgelopen legislatuur nog op achteruit. Ze daalde in vijf jaar tijd van 47,2% in 2009 tot 46,4% in 2013.

We roepen alle actoren op de arbeidsmarkt (VDAB en SYNTRA, sectoren, bedrijven, werkgeversorganisaties, vakbonden, kansengroepenorganisaties en de overheid) op om samen met ons rond tafel te zitten en een groeipad met streefcijfers op te stellen. Iedereen moet kunnen worden aangesproken op zijn verantwoordelijkheid om mensen met migratieachtergrond aan het werk te krijgen. Na tien jaar stimulansbeleid is één zaak pijnlijk duidelijk geworden: vrijblijvendheid levert anno 2014 onvoldoende vooruitgang op.

De krachtige veroordeling van discriminatie door minister-president Geert Bourgeois is een stap in de goede richting, maar er is meer nodig voor een stevig handhavingsbeleid. Tegen verstokte snelheidsduivels helpen alleen flitscamera’s en boetes. Ook in discriminatie is er nood aan een proactief en repressief handhavingsbeleid.

De Vlaamse regering kan proactief optreden. Ze kan haar eigen inspectiedienst uitrusten met - proactieve - onderzoeksbevoegdheden zoals praktijktests en mysteryshopping of het gebruik van statistisch materiaal. En meer bepaald voor de uitzendsector en de sector van de dienstencheques, waarover Vlaanderen voortaan volledig bevoegd wordt. Vlaanderen moet de vergunning van discriminerende interimkantoren en dienstenchequebedrijven vanaf nu ook durven intrekken. Ook hardrijders verliezen wel eens hun rijbewijs.

Europa wijst erop dat de hoge arbeidskosten in ons land zorgen voor “een aanwervingspolitiek die risico’s schuwt en daardoor nefast is voor (onder meer) personen met een migratieafkomst” en vindt de staatshervorming een opportuniteit om de meer dan 100 RSZ-kortingen en maatregelen efficiënter en doelgerichter te maken.

Met de staatshervorming krijgt Vlaanderen ook 1 miljard extra om zelf een doelgroepenbeleid uit te bouwen, maar de Vlaamse regering schrikt ervoor terug om personen met een migratieachtergrond hierin te erkennen. “Ze hebben toch geen handicap”, klinkt de redenering. Ze hebben die wel. Hun ‘handicap’ schuilt in een vergroot risico op discriminatie en daardoor ook op werkloosheid, een onstabiele job en een bijzonder laag loon, in niet-erkende buitenlandse diploma’s en werkervaring, in overkwalificatie en gaten in het cv.

Naast leeftijd en handicap moet daarom ook migratieachtergrond als risicofactor en criterium worden erkend. Een verhoogde tegemoetkoming of lagere instapdrempel voor tewerkstellingsmaatregelen zal werkgevers over de streep trekken om bepaalde vooroordelen te overwinnen.

Een groot deel van onze achterban kampt natuurlijk niet alleen met discriminatie maar ook met een gebrek aan scholing en opleiding. Met het Vlinderakkoord krijgt Vlaanderen alle sleutels in handen voor het volledige opleidings- en vormingsbeleid. De Vlaamse Regering moet deze nu prioritair durven inzetten voor de groepen die er het meeste nood aan hebben.

De tewerkstellingsmaatregelen en opleidingsinstrumenten die overkomen van het federale niveau zijn niet aangepast aan de diverse noden van personen met een migratieachtergrond. Ze staan vaak enkel open voor wie een werkloosheidsuitkering of leefloon krijgt en sluiten dus bij voorbaat nieuwkomers en herintreders uit. Studeren met behoud van leefloon is dan weer enkel een recht voor wie jonger is dan 25. Net als het stelsel van leren en werken is het dus niet toegankelijk voor oudere nieuwkomers. Hooggeschoolde migranten zoals juristen of ingenieurs stromen onze arbeidsmarkt in via artikel 60-jobs, interim of dienstencheques en daar is nog te weinig oog voor opleiding en doorstroming naar een job in het normale economische circuit. Of ze werken onvoldoende uren om een beroep te kunnen doen op educatief verlof.

Onze economie en onze samenleving kunnen het zich niet langer permitteren om al dat talent links te laten liggen. Wil de Vlaamse regering haar groeiambities waarmaken, dan moet ze eindelijk werk maken van de tewerkstelling van etnisch-culturele minderheden en de strijd tegen discriminatie in het aangekondigde Banenplan. Een nieuwe mislukking kunnen we ons niet meer permitteren. Alle kansengroepen moeten aansluiting vinden aan ons welvaartsmodel. We zijn de slechtste leerling van Europa, er worden ons tips ingefluisterd, we mogen dus niet hardleers blijven. Integendeel, nu wordt het tijd voor daden.

(De auteur is directeur van het Minderhedenforum.)