Zin en onzin van betogen - Mathias Balcaen

Een duik in de geschiedenis levert alleszins gemengde resultaten op. Er is natuurlijk de March on Washington, misschien het bekendste voorbeeld van een succesvolle mars, gegrift in ieders geheugen door de afsluitende ‘I have a dream’ toespraak van Martin Luther King. Eén jaar na die mars was de Civil Rights Act een feit. Discriminatie werd bij wet verboden en er kwam een einde aan de segregatie. Een onverdeeld succes, dus? Misschien niet helemaal. In 2013 bracht het Economic Policy Institute nog een aantal rapporten uit onder de titel ‘The Unfinished March’ waarin ze aanklagen dat de belangrijkste problemen die de mars aanklaagde steeds niet zijn opgelost. De werkloosheid onder de zwarte bevolking blijft hoog, ze leven voor een groot deel nog steeds in getto’s en genieten vaak minderwaardig onderwijs.

Een blik dichterbij huis levert nog meer ontnuchterende resultaten op: In 1983 kwamen er om en bij de 400.000 mensen op straat om te betogen tegen de kernwapens in België. Die dingen liggen 30 jaar later nog steeds in Kleine Brogel en bij de bestelling van nieuwe straaljagers die nu op stapel staat, is het belangrijk dat we onze ‘nucleaire capaciteit’ behouden. Ook in de geschiedenis van klimaatbetogingen is er geen opbeurend verhaal te bespeuren. De euforie op de betogingen rond de klimaattop van 2009 in Kopenhagen leidde vooral tot teleurstelling. ‘Hopenhagen’ werd ‘Flopenhagen’.

Niet betogen dan maar? Als het enkel de bedoeling is om via die ene betoging op het beleid te wegen, kunnen we het inderdaad beter opgeven. Maar een betoging is meer dan dat. Een mooi voorbeeld vinden we in de trein met 1000 activisten die een jaar geleden naar de klimaattop in Warschau vertrok. Hebben die Belgische betogers zwaar gewogen op de onderhandelingen? De uitkomst laat uitschijnen van niet. De slakkengang van de onderhandelingen staat in schril contrast met de energie van de betogers. En toch was iedereen op de treinrit naar huis voldaan en enthousiast. Gesterkt door het gevoel niet alleen te zijn, zagen de 1000 treinreizigers dit niet als het einde, maar als een nieuw begin waar ze verder kracht uit konden putten. Warschau 2013 werd het begin van een lange aanloop naar Parijs 2015.

Het doel van een betoging is niet enkel om politici te overtuigen. De Amerikaanse boer en schrijver Wendell Berry schreef ooit “Protest that endures, I think, is moved by a hope far more modest than that of public success: namely, the hope of preserving qualities in one's own heart and spirit that would be destroyed by acquiescence.” Op 21 september gaat het niet enkel om Ban Ki Moon en de andere onderhandelaars in New York. Het gaat om eerlijkheid tegenover onszelf en onze eigen idealen.

(Mathias Balcaen is filosoof en godsdienstleraar.)