Mijn hart schreeuwt ‘ja!’, mijn hoofd ‘nee’ - Ivan Ollevier

Stemmen de Schotten donderdag voor afscheuring van het Verenigd Koninkrijk? Volgens alle opiniepeilers wordt het een nek-aan-nekrace. Ivan Ollevier volgt ter plekke de campagnes en het referendum voor het journaal.
analyse
Analyse

“Mijn hart schreeuwt ‘ja!’, maar mijn hoofd zegt ‘nee’.” We staan op de kade van de veerdienst met de eilanden, in de havenstad Oban, aan de westkust van Schotland. De man is enkele minuten geleden van de ferry gestapt. “Ik heb mijn stem al uitgebracht, via de post, om zeker te zijn dat ik niet meer van gedacht verander”, zegt hij.

Veel Schotten moeten dezer dagen ten prooi zijn aan deze lichte en goedaardige vorm van schizofrenie. Ze zijn Schot in hart en nieren, ze voelen zich Schot, maar ze vrezen dat onafhankelijkheid de Schotse economie geen goed zal doen. En daarom stemmen ze “nee” in het referendum. “Niet dat ik grote romantische gevoelens koester over mijn identiteit,” zegt hij nog. “Wat dat betreft, denk ik dat de film Braveheart met Mel Gibson meer schade heeft toegebracht aan onze nationale psyche dan goed voor ons is. Heel die Braveheart-mythe is overtrokken sentimentaliteit, maar dat betekent nog niet dat we niet trots zijn op onze natie.”

Toch denk ik dat, alle economische argumenten ten spijt, en in tegenstelling tot deze man op de kade van Oban, veel Schotten donderdag met hun hart zullen stemmen. Een nationaal gevoel is geen handelsbalans, en ik ben overtuigd dat mensen als u en ik en de Schotten door de band genomen maar zelden puur rationele beslissingen nemen.

Wordt het dus ja of nee? Stemmen de Schotten donderdag voor onafhankelijkheid? Het blijft een ongelooflijk spannend referendum. De ja-campagne zegt dat ze er goed vertrouwen in heeft. Ze rekent op de “millions of unknown”, mensen die normaal niet gaan stemmen in de verkiezingen maar zich deze keer toch hebben laten registreren. De ja-campagne maakt zich sterk dat dat voor het merendeel ja-stemmers zullen zijn.

Maar de nee-campagne argumenteert dat veel kiezers die aan de opiniepeilers hebben laten weten dat ze ja zullen stemmen eigenlijk “shy-noers” zijn, kiezers die er niet voor uit durven te komen dat ze nee zullen stemmen. Ze zeggen dat ze ja zullen stemmen omdat het stoer is om met de spierballen te rollen, maar in de beslotenheid van het stemhokje kruisen ze braaf het nee-vakje aan. “Kijk eens wat ik durf,” roepen ze binnen gehoorsafstand van de opiniepeilers, maar als niemand kijkt, kiezen ze toch het zekere voor het onzekere.

Domino

Wat ook de uitkomst van dit referendum zal zijn, vaststaat dat dit een feest is voor de democratie. Iedereen, werkelijk iedereen, discussieert, debatteert, vormt zich een mening. In de pub, in de bus of in de trein, wildvreemden spreken elkaar aan op straat om commentaar te geven op de ja- of nee-badge op de revers. Wanneer we aan het filmen zijn op straat, komen mensen ons om onze mening vragen: “Wat is uw voorspelling? En wat vindt u er eigenlijk zelf van? Vindt u dat we ja of nee moeten stemmen?” Voor velen is politiek plotseling niet meer saai.

In het kantoor van de ja-campagne in Oban komt een Frans echtpaar vragen waar heel de heisa eigenlijk over gaat. Een man die vol ja-speldjes hangt, staat hen vriendelijk te woord. Een jong stel probeert een meisje in gebrekkig Engels duidelijk te maken dat ze speciaal voor het referendum een vakantie in Schotland hebben gepland. Het meisje kraait van geluk. Het stel blijkt uit Catalonië te komen: “Er komt een golf van nieuwe landen in West-Europa,” vertelt ze me. “Ik hoop vurig dat Schotland en Catalonië daarbij zullen zijn.”

“De Schotten mogen van geluk spreken dat de regering in Londen hun referendum erkent,” zegt ze nog. “De Spaanse regering gunt ons Catalanen dat geluk niet. Ze noemt het referendum dat wij willen organiseren illegaal.”

Vanavond, toen ik samen met de cameraploeg door Edinburgh stapte, reed ons luid claxonnerend een auto voorbij, volgeplakt met ja-stickers en boven op het dak een metershoog vrijheidsstandbeeld. Ik vroeg me af of sommige Schotten nu niet te veel verwachten van mogelijke onafhankelijkheid. Stel dat het donderdag “ja” wordt, dan zal ook die felbevochten onafhankelijkheid geen wondermiddel blijken te zijn tegen de werkloosheid en de armoede die veel Schotse binnensteden nog teisteren.

Maar het referendum vuurt hier wel een pittig debat aan, en het creëert hoop. En hoop is een dynamiserende factor in de politiek. Of het nu een ja wordt of een nee, miljoenen Schotten hebben de voorbije weken getoond dat een idee krachtig genoeg kan zijn om hen in vuur en vlam te zetten.

(Ivan Ollevier is VRT-journalist en kenner van Groot-Brittannië.)

 

Meest gelezen