Het "Poennationalisme" van de N-VA - Bieke Verlinden

We slagen er immers bijzonder goed in om de koopkracht te vrijwaren door de inkomens uit arbeid behoorlijk te herverdelen, maar vermogens blijven buiten schot. Het bericht dat 10 % van de 500 rijkste Franse families in België gedomicilieerd is om aan ‘vermogensoptimalisatie’ te doen, maakt deze vaststelling alleen maar concreter.

De grote democratiseringsgolf van de afgelopen decennia heeft geleid tot een breed uitgestrekte middenklasse. Een groep die niet onder de noemer arm of rijk valt. Mensen die zich, al dan niet met steun van thuis uit, financieel steeds uit de slag hebben weten trekken. Maar het is ook een categorie die meer en meer voelt dat het leven duur is. De (onder)grenzen van een klasse komen langzaam dichterbij. Veel blijft er immers niet over om van te leven na aftrek van de huur of de lening, de kinderopvang en de vaste rekeningen. Maar ook onze materiële verlangens worden steeds groter. We willen almaar meer. Wie niet de nieuwste smartphone op tafel kan leggen of niet mee is met de laatste nieuwe rage, ervaart dat als frustrerend. Bovendien maken de huidige naschoolse avondprogramma’s opgejaagd wild van het modale gezin.

Het is, met andere woorden, niet vanzelfsprekend om alles gefinancierd te krijgen, laat staan gebolwerkt. Door de druk en het hoge tempo van het leven verliezen we het bredere plaatje uit het oog. Het valt op dat we steeds meer op onszelf terugplooien: ik moet die televisie ook helemaal zélf betalen, ik woon tijdens onze verbouwingen toch óók in een kleine studio en ik ontvang géén financiële tussenkomst voor het kot van mijn zoon. We beschouwen onze eigen situatie als norm en kijken niet verder dan onze eigen bankrekening.

Dat die frustratie leidt tot een beeld met oogkleppen, is niet onbegrijpelijk. Staan we er bij stil dat 10% van de Vlaamse kinderen opgroeit in échte armoede? Dat volgens de armoedebarometer een kwart van de Vlaamse kinderen in een huis woont met een gebrekkig comfort bv. zonder sanitair, warm water of centrale verwarming? Beseffen we voldoende dat het gros van onze middenklasse zich bij gratie van de (herverdelende) samenleving “dik kan maken”?

Dat de huidige regeringsmeerderheid er voor kiest om forse besparingen door te voeren die vooral de middenklasse treffen, zal velen van ons niet alleen naar de armoedegrens jagen op het einde van de maand, maar ons er helemaal overheen duwen. Iedereen moet zijn plaats kennen, heet het dan, terwijl de grote vermogens ongemoeid blijven. Het principe? Als je de rijken nog rijker maakt, wordt iedereen daar beter van.

Laten we een ondergrens in onze samenleving varen, zodat we de rijken nog meer kunnen geven? Gaan we, zoals in Duitsland en Zweden, eerst de ongelijkheid fors laten toenemen voordat we beseffen dat we terug moeten kneden aan een op solidariteit gedreven systeem?

Er wordt niet voor niets massaal opgeroepen om binnenkort ‘hart boven hard’ mee te stappen in een mars tegen een overdreven rechtse besparingsdrang die iedere vorm van gemeenschappelijke groei fnuikt. Verenigingen allerhande verzamelen in verschillende steden om tot een alternatieve septemberverklaring te komen. Een die zich afzet tegen de besparingsdrang die er voor zal zorgen dat onze jongeren levenslang achtervolgd zullen worden door een crisis waar ze geen schuld aan treffen. Bovendien roepen ook de verenigde vakbonden op om op 23 september samen op straat te komen in Brussel.

In tegenstelling tot wat Margaret Thatcher verkondigde, is armoede geen “karaktergebrek”. Integendeel: voor armoede zijn we met z’n allen verantwoordelijk. Dat het huidige beleid de armoede in Vlaanderen zal vergroten, zal vooral af te leiden zijn aan het dalende aantal middenklassers. De democratiseringsgolf die de middenklasse ooit verbreedde moet het afleggen tegen een gerichte en brutale besparingstsunami die alles tussen arm en rijk met zich meesleurt.

Is het trouwens niet opmerkelijk dat de Schotten uit angst voor een herhaling van het Thatcheriaanse besparingstrauma de onafhankelijkheid overwegen, terwijl we in Vlaanderen nooit dichter bij de onafhankelijkheid stonden dánkzij een starre besparingsdrift, vanuit de idee dat we onze centen liever voor ons zelf houden. Dat heet “poennationalisme”.

Als basisvoorzieningen zoals openbaar vervoer, kinderopvang, gas en elektriciteit, onderwijs en de zorgverzekering duurder worden en bovendien belastingen verschoven worden naar consumptie, dan zal enkel de hoogste middenklasse het nog even kunnen volhouden – samen met de superrijken, natuurlijk. Maar ook zij zullen snel voelen dat hun levensstandaard aangetast wordt en beseffen dat het systeem van herverdeling er ook voor hen was.

Daarom moeten we durven investeren in en kiezen voor welvaart die we samen verzekeren. In de eerste plaats door rechtvaardige fiscaliteit waarbij de lasten eerlijk verdeeld worden en bepaalde groepen in de samenleving niet bevoordeeld worden. Daarnaast moeten we ook hoogstaande, kwalitatieve en betaalbare basisvoorzieningen aanbieden: zo mogen bijvoorbeeld kinderopvang, onderwijs en de zorgverzekering niet duurder worden.

Waarom blijven we trouwens vasthouden aan de idee dat inkomsten uit arbeid belast mogen worden, maar dat dit niet het geval is voor inkomsten die je verwerft zonder dat je er iets voor moet doen ? In plaats van eenzijdig te besparen en alles in te zetten op de investeringen van de allerrijksten, moeten we naar een beleid dat de overheidsinkomsten rechtvaardig maximaliseert en onze sociale zekerheid aanpast aan noden van vandaag.

(Bieke Verlinden is SP.A-schepen van Sociale Zaken en Studentenzaken in Leuven.)