Wil Duitsland Rusland in toom houden? - Rik Tyrions

Op de internationale veiligheidsconferentie in München, begin dit jaar, riep de Duitse president Gauck zijn landgenoten nog op om politiek en militair meer verantwoordelijkheid op te nemen in het buitenland. Het principe van niet-inmenging in binnenlandse aangelegenheden mag autoritaire regimes niet onaantastbaar maken, zei Gauck nog, een duidelijke hint naar het Rusland van Vladimir Poetin.

De waarheid is dat Duitsland volhardend de andere kant op kijkt als Poetin weer eens wapens levert aan de pro-Russische rebellen in het oosten van Oekraïne. Afgelopen weekend hadden de Europese leiders nog de kans om ten minste iets te laten zien wat op een vuist zou kunnen lijken. In de plaats daarvan kreeg Poetin zijn zoveelste vrijgeleide om Oekraïne te destabiliseren en ten minste het oosten van het land weer binnen de Russische invloedssfeer te halen, zoals hij ook gedaan heeft met Abchazië en Zuid-Ossetië.

Als Vladimir heel stout is, mogen zijn vriendjes niet meer komen spelen in West-Europa, zo lieten de verzamelde Europese regeringsleiders met opgeheven vingertje weten. Vladimir was weer zwaar onder de indruk.

De westerse regeringen hebben hun buitenlands beleid verkocht aan de vrije markt, waardoor de commercie in de praktijk belangrijker is geworden dan pakweg staatkundige principes of - godbetert - de mensenrechten. Duitsland is in dat opzicht een van de beste leerlingen van de klas.

Volkswagen heeft ten zuiden van Moskou een grote autofabriek gebouwd, waar eind dit jaar bijna 6.000 mensen zullen werken. Eind 2011 werd de Nord-Stream-pijplijn ingehuldigd, die Russisch gas door de Oostzee rechtstreeks naar Duitsland brengt.

Het zijn maar twee voorbeelden van de economische verwevenheid van de twee landen. En hoewel het Duitse bruto binnenlands product een fors stuk groter is dan het Russische, zijn het vooral de Duitsers die de bilaterale handel nodig hebben. Zonder het Russische gas zit een kwart van Duitsland deze winter in de kou. Omgekeerd kan Poetin zijn gas evengoed aan de Chinezen kwijt. En Volkswagen heeft ook de Russische markt nodig, als het zijn droom wil verwezenlijken om Toyota van de troon te stoten als grootste autobouwer ter wereld.

Komt daarbij nog een niet te onderschatten historische dimensie. Duitsland en Rusland zitten al een paar honderd jaar in een complex spel van afstoten en aantrekken. In het midden van de 18de eeuw gaf het tsaristische Rusland het opkomende Pruisen van Frederik de Grote bijna de genadeslag.

Sindsdien hebben de Duitsers geprobeerd om de Russen ofwel tot vriend te houden, ofwel militair te vernietigen. In 1917 is dat bijna gelukt, in 1945 hebben de Russen wraak genomen. Want het is in de eerste plaats het Rode Leger dat de nazi’s verslagen heeft, niet de Amerikanen en de Britten met hun invasie in Normandië.

Gedurende een groot stuk van de Koude Oorlog hebben de (West-) Duitsers geprobeerd om een brug te slaan tussen Oost en West. En die politiek hebben ze na de Duitse eenmaking en na de val van de Sovjet-Unie gewoon voortgezet. Een groot deel van de publieke opinie in Duitsland wil Poetin liever te vriend houden dan de Russische beer uit te dagen. En dan heb ik het niet alleen over de professionele pro-Russen van die Linke. Het volstaat gewoon de commentaren te lezen op Duitse websites om te zien over hoeveel krediet Poetin nog beschikt in de Bondsrepubliek.

De Oost-Europese EU-landen hebben de boodschap intussen begrepen: op de Europese Unie (en op Duitsland) moeten ze niet rekenen om hen te beschermen tegen Rusland. Het is niet toevallig dat Polen en de Baltische staten liever een appel doen aan de NAVO. De Amerikaanse president Obama heeft hen trouwens op hun wenken bediend met een forse speech in Tallinn.

Nu hebben de Amerikanen het natuurlijk makkelijker om de stoere cowboy te spelen: hun economie is lang niet zo afhankelijk van Rusland als de Europese. Maar de manier waarop Poetin de Europese politici schoffeert en wandelen stuurt zou Merkel en consorten moeten doen beseffen dat de tsaar van het Kremlin enkel onder de indruk is van politieke en vooral militaire macht. Toegeven aan een dictator hebben we op dit continent 76 jaar geleden nog eens gedaan. Het is ons niet goed bekomen.

Ten slotte nog dit: kijk eens naar de landkaart. Een wijze raad van Robert Kaplan in zijn boek “De wraak van de geografie”. Daarin stelt Kaplan dat Rusland, omdat het bijna volledig ingesloten is door andere staten, een paranoïde natie is, die lijdt aan een omsingelingscomplex. Door de eeuwen heen hebben het oude hertogdom Moskou, het rijk van de tsaren, de Sovjet-Unie en ten slotte de Russische Federatie geprobeerd om de buurlanden te annexeren, om aan die omsingeling te ontkomen. En laat dat nu net het geval zijn met Oekraïne…

(De auteur is VRT-journalist en kenner van Duitsland)