Komt er een regeringswissel in Zweden?
De Zweedse kiezers maken het spannend, zoveel is zeker. In een donderdag gepubliceerde peiling gaf een derde van de deelnemers aan, nog niets beslist te hebben. "Steeds minder kiezers hebben een trouwe band met een partij", zei professor staatswetenschappen Jonas Hinnfors. "De grootste partijen zijn niet identiek, maar ze leveren de kiezers minder afgebakende toekomstvisies, dan vroeger het geval was".
De strijd gaat tussen de conservatieven (Moderaterna) van de huidige premier Fredrik Reinfeldt (foto boven) en de sociaaldemocraten van Stefan Löfven (kleine foto). De conservatieve premier Fredrik Reinfeldt (foto) heeft met zijn vierpartijencoalitie Zweden hervormd: de belastingen gingen omlaag, er werd fors bespaard en geprivatiseerd. Het land kwam zonder al te veel kleerscheuren door de financiële crisis.
Maar na twee termijnen lijkt de tijd op en zou de slinger wel eens naar links kunnen overslaan. Al lijkt het weinig waarschijnlijk dat een links blok de meerderheid haalt. "Lieve Toekomst" is het 46 pagina's tellende verkiezingsmanifest van de sociaaldemocraten. Daarin beloven ze meer personeel in de zorg, kleinere schoolklassen en veel meer jobs voor jonge mensen. Sinds de crash van Zweden in de Pisa-test is onderwijs een van de drukst besproken thema's in het land. Ook de hoge jeugdwerkloosheid vormt een groot probleem.
Aan hervormingen willen de sociaaldemocraten onder Löfven tegen 2018 meer dan 40 miljard kronen (bijna 4,4 miljard euro) besteden, driemaal zoveel als de conservatieven. Tegen 2020 moet Zweden de laagste werkloosheid van heel Europa hebben, belooft de partij. "Een job hebben betekent een enorm gevoel van vrijheid, en dat willen we alle mensen geven", zei Löfven.
De vroegere vakbondsleider moet echter nog leren zich als politicus te verkopen en komt niet zo gespierd en ambitieus over als zijn meer ervaren en bij de Zweden populaire tegenstander Reinfeldt. Löfven werkte zich deze week retorisch in de nesten, toen hij de Roma in een interview zigeuners noemde. Maar hij heeft eenheid en vaart gebracht onder de diep verdeelde sociaaldemocraten sinds hij in 2012 als partijleider aantrad.
Sindsdien liggen ze in peilingen niet alleen als sterkste partij op kop voor de regerende conservatieven (Moderaterna). Ook een mogelijk rood-groen blok (Rödgröna), met de Socialdemokraterna van Löfven, de milieupartij Miljöpartiet (MP) en de Linkse Partij van Zweden (Vänsterpartiet), krijgt sindsdien steeds meer waardering dan de "Alliantie voor Zweden" (Alliansen) die momenteel een minderheidsregering vormt met Moderaterna, de Liberale Volkspartij, de Centrumpartij en de christendemocraten.
"We hebben samen beslist dat ik en de Alliansen aftreden, als we niet groter worden dan Rödrgröna", had Reinfeldt eind augustus op de Zweedse televisie gezegd. Tot nu toe is de rood-groene alliantie echter nog niet naar de Linkse Partij toegestapt. Toen de sociaaldemocraten, groen en links in 2010 in de verkiezingscampagne propaganda maakten voor een coalitie met drie, draaide dat uit op een debacle. "Löfven spreekt nauwelijks over een coalitie met de Linkse Partij", zei Hinnfors. In plaats daarvan steekt hij steeds de hand uit buiten de grenzen van het blok.
Zowel links als rechts aangewezen op extreemrechts?
Als er weer een minderheidsregering aan de macht komt, kan die bij vele beslissingen aangewezen zijn op de extreemrechtse Zweedse Democraten (Sverigedemokraterna), die bij de verkiezingen op een historisch succes afstevenen. Volgens peilingen haalt de Zweeds-nationalistische partij, die na de stembusgang van 2010 voor het eerst in de Riksdag zat, een dikke 10 procent.
Dat ze deel zouden uitmaken van een regering, lijkt echter uitgesloten. "De Zweedse partijen hebben vrees voor contact met Sverigedemokraterna", meent Bodil Tingsby, communicatieleidster bij de Noordse Raad, een forum van Noord-Europese landen.
