Cruciale week voor de regeringsvorming – Johny Vansevenant
Uiterlijk donderdag brengen de formateurs verslag uit bij de koning en dan willen ze niet met lege handen staan. En uitgerekend donderdag wil Europees Commissievoorzitter Juncker een eerste onderhoud met de Belgische kandidaat-eurocommissaris. De nacht van woensdag op donderdag is dus wellicht "cruciaal".
Nachtelijke forcing
Het lijkt wel alsof alles aan alles gekoppeld is. De eurocommissaris aan de sociaaleconomische hervormingen, aan de timing van het begrotingsevenwicht, aan de verhouding tussen besparingen en nieuwe inkomsten. En er is een feitelijke deadline. Doordat de formateurs Peeters en Michel donderdag een tussentijds verslag uitbrengen, is het logisch dat ze in de nacht daarvoor de forcing zullen doorvoeren. In feite is de aanduiding van de eurocommissaris een welgekomen hefboom om er vaart achter te zetten. Het lijkt wel een cadeau dat Europees Commissievoorzitter Juncker de timing op scherp stelt.
Wat hebben de begroting en de benoeming van de eurocommissaris met elkaar te maken? De liberalen en meer bepaald MR willen de eurocommissaris leveren en de CD&V wil een belastingverschuiving om een deel van de loonlastenverlaging te betalen. De christendemocraten zeggen "niet tot op de bodem te willen besparen en geen sociaal bloedbad te willen aanrichten". Ze willen daarom een "tax-shift". De Hoge Raad van Financiën heeft het over belasting op consumptie (btw), vervuiling (diesel) en vermogen (meerwaardebelasting op aandelen). Liberalen en N-VA hebben het daar zeer moeilijk mee.
Juncker zijn boekje te buiten?
De aanduiding van de eurocommissaris is ook een serieuze splijtzwam. CD&V schuift nog altijd oud-voorzitster en ervaren Europees parlementslid Marianne Thyssen naar voren. MR zegt dat de Vlaamse christendemocraten moeten kiezen: Peeters premier of Thyssen eurocommissaris. "CD&V is maar de derde partij en heeft twee zetels minder dan MR", is het argument. Daarom schuift MR Didier Reynders naar voren. Zijn omgeving wijst op de ervaring van Reynders als oud-minister van Financiën en minister van Buitenlandse Zaken: "Hij zat de Ecofinraad twee keer voor en de eurogroep een keer." Overigens zou het vertrek van Reynders naar Europa ook welgekomen zijn voor MR-voorzitter Michel, die graag federaal vicepremier wordt. En Reynders én Michel in één regering is geen goed idee, geven ze zelfs bij MR toe. Al was het maar om de vraag niet te moeten beantwoorden wie dan vicepremier wordt….
Bij CD&V wijzen ze op de uitgebreide Europese ervaring van Marianne Thyssen en haar uitstekende reputatie. Bij MR merken ze dan fijntjes op dat het overgrote deel van de eurocommissarissen EVP’ers zijn en dat er te weinig liberalen in de Commissie zullen zitten en voorzitter Juncker is toch ook met steun van de liberalen aan de macht gekomen…
Dat Juncker een vrouw eist, vinden de liberalen er bovendien fel over, omdat twee van de drie liberale eurocommissarissen vrouwen zijn, terwijl de EVP tot nu toe maar een vrouw zou leveren. EVP’er Juncker die een vrouw eist, is voor de liberalen én N-VA vooral een doorzichtige truc om EVP’ster Thyssen te pushen als eurocommissaris.
We kregen zelfs enig cynisme te horen. Bij de liberalen zeggen ze: "Als Juncker absoluut een vrouw wil, wel we hebben drie vrouwen die in aanmerking komen, voorzitster Rutten, maar ook Maggie De Block en Annemie Turtelboom. Rutten heeft Europese studies gedaan en heeft in Europa gewerkt. En De Block en Turtelboom hebben ook al Europese ministerraden voorgezeten." Bij N-VA zeggen ze al grappend: ‘Wij hebben ook een vrouw met Europese ervaring: Frieda Brepoels, die jarenlang in het Europees parlement heeft gezeteld.’ Uiteraard is dat allemaal om te lachen, maar het getouwtrek tussen CD&V en MR is dat niet!
The point of no return
Wanneer gaat CD&V toegeven over dat eurocommissariaat en dus MR-topman Reynders de post gunnen? Je hoort dat de regeringsonderhandelingen eerst fors moeten opschieten, zodat het "point of no return bereikt is en er vaste grond onder de voeten is". Dat betekent tegen donderdag fors opschieten met de begroting. De deal die dan in de lucht hangt is: Reynders eurocommissaris, maar ook een tax-shift.
CD&V’ers van de Beweging.Net-strekking, van de christelijke arbeidersbeweging dus, hebben een begerig oog laten vallen op een meerwaardebelasting op aandelen. Een "linkse trofee", altijd goed wanneer ze straks de socialistische en groene oppositie moeten trotseren. Dan kunnen die CD&V’ers zeggen dat ze gerealiseerd hebben wat socialisten en groenen nooit gekund hebben toen ze in de regering zaten. Maar die meerwaardebelasting komt wel neer op "vloeken in de kerk" voor liberalen en N-VA. En in ruil zal CD&V misschien dan wel een indexsprong moeten slikken. Om maar te zeggen, de deal "benoeming Reynders/tax-shift" is niet zo voor de hand liggend. Het belooft nog een lange nacht te worden, die nacht van woensdag op donderdag.
Wat als het niet lukt tijdens die nacht? Dan zijn er twee reacties mogelijk. N-VA-voorzitter De Wever heeft al gezegd dat hij zich door Juncker "geen deadline laat opdringen". Er is een regeringsvorming aan de gang en het is logisch dat het even duurt. CD&V zal er dan wellicht op aandringen dat aftredend premier Di Rupo met verschillende namen naar Juncker trekt. Dus met de namen Reynders, Thyssen en eventueel De Gucht. En dat Commissievoorzitter Juncker dan zelf mag kiezen. De verleiding voor EVP’er Juncker zal groot zijn om voor zijn "partijgenote" Thyssen te gaan. Het "lijstje" is dan ook een drukkingsmiddel voor CD&V om snel een regeerakkoord te forceren.
Bij een goed glas wijn
Het voorbije weekend hebben de formateurs twee keer rond de tafel gezeten over de begroting. "De sfeer was goed", horen we. En er is tijdens en na het eten "een uitstekend glas wijn gedronken". Alleen "geheelonthouder Bart De Wever", heeft niet meegedaan, maar dat heeft de stemming niet gedrukt. Zijn er dan knopen doorgehakt? Neen, "maar iedereen heeft het achterste van zijn tong laten zien". Ook kreeg de begrotingswerkgroep daardoor extra rekenwerk. De vraag blijft dus wat het begrotingstraject wordt: In 2016 zoals aan Europa was gezegd of één of twee jaar later? Ook de verhouding besparingen-nieuwe inkomsten ligt nog niet vast. En wat met "gevoelige" maatregelen zoals de indexsprong en de meerwaarde op aandelen, blijven pertinente vragen.
Terwijl de onderhandelaars voor de schermen bezig zijn met weinig begrotingsgevoelige thema’s zoals het ambtenarenstatuut, de aanpak van Syriëstrijders en dergelijke, is er achter de schermen discreet overleg met de partijvoorzitters over de begroting én de daaraan gekoppelde eurocommissaris. Als het woensdag lukt om de knopen door te hakken over die twee gevoelige thema’s, dan kan de regeringsvorming snel gaan. Dan is er nog een weekje werk voor de boeg om de rest van het regeerakkoord af te ronden. En dan wordt het kabinet "Peeters I" snel een feit.
Het mag inderdaad wel opschieten. De verkiezingen vonden zowat honderd dagen geleden plaats. Dit heet dan toch "een coalitie zonder PS-taboes" te zijn. "De partijen staan ideologisch niet ver van elkaar af", is nog zo’n veelbelovend zinnetje. Tijd dus om dat waar te maken. En vanaf 1 september zijn de mensen én ook heel wat journalisten terug uit vakantie om de onderhandelaars nauwgezetter op de vingers te kijken…
(De auteur is VRT-Wetstraatjournalist.)