De brand blussen is niet genoeg – Liesbeth Goossens

“You sometimes have a feeling that the global community, and even the big powers, can only focus on one crisis at a time”, zei voormalig VN-secretaris Kofi Annan ooit. En dat is een probleem, want de laatste maanden weten we amper nog waar te kijken.

Annan nam in 2012 ontslag als Speciaal Gezant van de VN voor Syrië, maar een oplossing voor de Syrië-crisis is nog lang niet in zicht. Recent verschoof de focus van Syrië naar Oekraïne. Sindsdien waren er achtereenvolgens Gaza en Irak. De humanitaire impact van het ebolavirus krijgt nu en dan wat aandacht, maar de noodtoestand die de VN in Zuid-Soedan en de Centraal Afrikaanse Republiek hebben uitgeroepen, is nagenoeg afwezig in de politiek. De situatie is er nochtans ernstig en complex. Experts vrezen voor een hongersnood in Zuid-Soedan. Vrede blijft er ijdele hoop.

Is deze samenloop van complexe en omvangrijke crisissen uitzonderlijk? Neen. Pieken in humanitaire uitdagingen zijn cyclisch. In 2005 had je de tsunami in Zuidoost-Azië, de crisis in Darfur én de zware aardbeving in Pakistan. In 2011 richtten overstromingen in Pakistan een ravage aan, maar werd ook de Hoorn van Afrika geconfronteerd met een voedselcrisis die miljoenen mensen trof. In hetzelfde jaar wonnen de gevechten in Congo terug aan intensiteit en waren er de eerste tekenen van zowel de voedselcrisis in Mali als de burgeroorlog in Syrië.

Dat is niet eens zo vreemd. Humanitaire crisissen ontstaan minder ‘plots’ dan we vaak denken. Ondanks hun acuut en sterk verschillend voorkomen, wortelen de meeste crisissen in een beperkt aantal structurele oorzaken. En die gaan al lang mee. Cruciaal in zowel de Gaza-crisis als de eindeloze oorlog in Congo, is de verdeling van land en natuurlijke rijkdom. Klimaatverandering is de drijvende kracht achter de tyfoon in de Filipijnen en de droogte in de Sahel, maar leidt ook nu al tot oorlogen wereldwijd. Groeiende economische en politieke ongelijkheid trekt samenlevingen uit elkaar. Ze voedt onrust en conflict van Irak tot Zuid-Soedan, maar verhoogt ook de desastreuze impact van natuurrampen zoals de Tsunami of de aardbeving in Haïti.

Humanitaire hulp – levens redden die nú op het spel staan – is een morele plicht. Structurele oplossingen voor morgen zijn niet relevant voor wie vandaag van honger omkomt. Maar als de grondoorzaken van de huidige crisissen te herleiden zijn tot telkens weer diezelfde problemen – ongelijkheid en klimaatverandering, om de belangrijkste te noemen – dan moeten we méér doen dan van brandhaard naar brandhaard rennen. Dan moeten ook politici actie ondernemen. Ook in België, ook uit eigenbelang. Hete hangijzers zoals het vluchtelingendossier, migratie, terrorisme of de Belgische Syriëstrijders zijn directe gevolgen van dergelijke crisissen.

Welke engagementen kunnen onze onderhandelende politici concreet nemen? Ze kunnen er via de diplomatie voor zorgen dat complexe dossiers zoals de Gaza-crisis niet van de radar vallen als de humanitaire hitte afkoelt. Ze kunnen erover waken dat geëxporteerde Belgische wapens niet gebruikt worden om het internationaal recht te schenden. Ze kunnen via diplomatieke weg de toegang voor humanitaire hulp afdwingen. En bovenal kunnen ze internationaal een lans breken voor een échte aanpak van ongelijkheid en klimaatverandering.

Moeten humanitaire hulp en politieke actie daarom op één hoop gegooid worden? Minister Didier Reynders (MR) concludeerde vorige week uit de ontwikkelingen in Irak dat “humanitaire bijstand deel moet uitmaken van het Belgisch buitenlands beleid en niet van ontwikkelingssamenwerking.” Dat is niet alleen een voorbarige, maar zelfs een gevaarlijke conclusie. Humanitaire hulp heeft als enige doel: levens redden en het lijden van mensen in nood verlichten –wars van militaire, politieke, economische of religieuze belangen. Afbreuk doen aan deze onafhankelijkheid, betekent mensenlevens op het spel zetten.

Humanitaire hulp moet dringend aangevuld worden met politieke actie – onafhankelijk van elkaar maar complementair. Om te vermijden dat we ons over een paar jaar nog steeds verbazen over de ‘plotse’ opstoot van humanitair leed wereldwijd én over de onopgeloste vraagstukken rond migratie en extremisme in eigen land.

(De auteur is verantwoordelijke humanitaire beleidsbeïnvloeding bij Oxfam-Solidariteit.)