Andere prioriteiten dan nieuwe F-16's - Ludo De Brabander

Defensie klaagt al jaren dat ze over te weinig middelen beschikt om haar taken te vervullen en meer bepaald om aan de 'NAVO-verplichtingen' te voldoen. In 2006 engageerden de NAVO-lidstaten er zich nog toe om 2% van het Bruto Binnenlands Product (BBP) te besteden aan Defensie. Maar in 2013 haalden slechts 3 NAVO-lidstaten die norm.

Het gezond verstand, de afwezigheid van reële dreigingen en de financiële crisis van 2008 leidden er toe dat weinig regeringen deze norm ernstig namen. Vanuit Washington – dat goed is voor 40% van de wereldwijde militaire bestedingen – klinkt het echter al enkele jaren dat Europa de dalende trend van de defensiebudgetten dringend moet ombuigen. Op de NAVO-top in Wales (4 en 5 september) zal de kwestie van de 'te lage' defensiebudgetten een hoofdthema vormen.

NAVO-secretaris-generaal Rasmussen heeft ons land al eens op de vingers getikt omdat België met een defensiebudget van 1% van het BBP (cijfer van de NAVO zelf) ver verwijderd is van de 2%-norm. Als België die norm zou willen halen, dan moet er jaarlijks 2,7 miljard euro extra gevonden worden. Dat is een waanzinnig bedrag, zeker op een moment dat de regering naar eigen zeggen naar 17 miljard euro besparingen zoekt.

Toch lijken de huidige regeringsonderhandelaars de NAVO minstens gedeeltelijk tegemoet te komen met de beslissing om 40 nieuwe gevechtsvliegtuigen aan te schaffen. Aan de onderhandelingstafel in Brussel beseffen ze immers drommels goed dat zo'n beslissing, die gepaard gaat met een bedrag van wellicht 6 miljard euro, betekent dat ons defensiebudget fors de hoogte zal moeten ingaan. De factuur voor de vervanging van de F-16's zou doorgeschoven worden naar de volgende legislatuur.

Naast het dossier van de gevechtsvliegtuigen zijn er ook nog de lopende of geplande militaire investeringen in nieuwe fregatten, mijnenvegers, legerjeeps en de reeds bestelde A 400M transportvliegtuigen. De aankoop van de transportvliegtuigen alleen al gaat over een investering van 1 miljard euro waarvan de afbetaling nog moet gebeuren. De huidige onderhandelaars zijn dus bezig met peperdure militaire engagementen vast te leggen die de belastingbetaler en de komende regeringen jarenlang zullen moeten meeslepen, zonder dat ze er nog iets aan kunnen doen.

De vredesbeweging is een felle tegenstander van zowel de stijging van het defensiebudget als van de vervanging van de gevechtsvliegtuigen.

Ten eerste is een stijging van het defensiebudget maatschappelijk, politiek en financieel compleet onverantwoord in het licht van de aangekondigde zoektocht naar 17 miljard euro om de begroting in evenwicht te krijgen. De regering wil 6 miljard belastinggeld in nieuwe gevechtsvliegtuigen stoppen zonder eerst te polsen of de bevolking of zelfs het parlement dit wel verantwoord vinden.

Uit een peiling in opdracht van het Vlaamse Vredesinstituut blijkt alvast dat slechts ¼ van de bevolking voorstander is van de aanschaf van nieuwe gevechtsvliegtuigen. De meeste mensen zien zeer terecht andere prioriteiten. 6 miljard, dat zijn 60.000 sociale woningen of 40 nieuwe ziekenhuizen! Met zo'n bedrag verminderen we in een klap 1,5% van de overheidsschulden. De som die Vlaanderen wil besparen op de kinderopvang is het equivalent van de prijs van één gevechtsvliegtuig. Absurd toch?

Ten tweede dreigt men zware investeringen te doen in een gevechtscapaciteit zonder dat er een kritische analyse wordt gemaakt over de doeltreffendheid van de interventiegerichte NAVO-strategie. Levert die wel degelijk een bijdrage aan de vrede, veiligheid en stabiliteit? Rasmussen omschreef de operatie in Libië eind 2011 als een van de “meest succesvolle in de geschiedenis van de NAVO”.

Dat soort PR-boodschappen krijgen we ook te horen over Afghanistan, terwijl het duidelijk is dat de vele miljarden die in deze oorlogen zijn gestopt alleen maar tot meer instabiliteit en chaos hebben geleid, radicale gewapende islamisten politiek sterker hebben gemaakt, enzovoort. Het strategisch concept van de NAVO op basis waarvan ons defensie-apparaat gestalte krijgt, bewijst in landen als Afghanistan, Libië of Irak (de NAVO-training mission) dagelijks zijn failliet. Het wordt dus tijd om ons af te vragen of we daar nog langer aan willen deelnemen en er onverantwoord veel geld in willen stoppen. Geld dat er niet is en dat tot geen of zelfs tegengestelde resultaten leidt.

Het is hoog tijd dat er kritisch wordt nagedacht en grondig gediscussieerd over waar we met ons defensie-apparaat naartoe willen. Als we kiezen voor het NAVO-concept van een 'expeditionair' leger dan moeten we daar de budgettaire en politieke consequenties bij nemen. Dat betekent een verdubbeling van het huidige defensiebudget, dat momenteel zo'n 2,7 miljard euro bedraagt. Maar dat betekent ook dat ons land zich inschrijft in een nieuwe wapenwedloop, in een veiligheidsstrategie waarvan kernwapens nog altijd een hoeksteen vormen en in een beleid dat militair antwoordt op dreigingen die in de meeste gevallen niet-militaire oorzaken hebben.

Onveiligheid en conflicten zijn immers vaak het rechtstreekse of onrechtstreekse gevolg van armoede, de klimaatverandering, ongecontroleerde migratie, problemen met de energiebevoorrading of van politieke frustraties. Zelfs de NAVO erkent expliciet dat dit belangrijke veiligheidsdreigingen zijn, maar lijkt uitsluitend militair te kunnen of willen reageren. Symptoombestrijding kan echter alleen maar contraproductief werken.

Als de bestaansreden van ons leger werkelijk ligt in het creëren van stabiliteit en het verdedigen van de mensenrechten en de democratie, dan is het veel beter om in te werken op de onderliggende oorzaken van conflicten, om bijvoorbeeld preventief te werk te gaan door ontwikkelingsgelden efficiënt in te zetten, om conflicten via diplomatieke middelen te helpen ontmijnen of mensenlevens te redden via humanitaire hulp. Elk jaar moeten de VN en allerlei hulporganisaties smeken om de middelen nodig voor de opvang van oorlogsvluchtelingen bij elkaar te schrapen. De prijs van 1 gevechtsvliegtuig kan nochtans vele vluchtelingen de winter doorhelpen... voor het geval we blijkbaar toch een paar miljard euro teveel hebben.

(De auteur is de woordvoerder van Vrede vzw, een linkse vredesorganisatie met kantoor in Gent.)