Wat zoudt ge zonder het werkvolk zijn? - Jan Van de Poel

Het idee wint terrein dat enkel ondernemers aan de basis liggen van onze welvaart. Zelfs het Vlaams regeerakkoord stelt onomwonden dat er ‘zonder ondernemerschap geen waardecreatie en dus geen jobs zijn’. Nochtans hebben alle spelers – inclusief overheid en werknemers – een rol te spelen in een welvarende samenleving.
opinie
Opinie

Ondernemers eisen respect

Opvallend in de afgelopen verkiezingscampagne was zowel de gretigheid waarmee als de toon waarop ondernemers het woord namen. Ondernemers eisten meer respect en vonden steeds meer weerklank bij de populairste partijen van het land. De media deden daarbij een aardige duit in het zakje. Ondernemers en beroepseconomen vonden bijzonder goed de weg naar de opiniepagina’s en tv-studio’s, terwijl dat voor een afgedankte 50-plusser of laaggeschoolde schoolverlater veel moeilijker het geval leek.

De toon die daarbij werd gebezigd deed niet zelden de wenkbrauwen fronsen. Baggerkoning Jan De Nul haalde snoeihard uit naar politici (‘niet van de slimsten’) en naar alle Belgen die niet werken (‘ze hebben gewoon geen goesting om te werken omdat het zonder ook kan’). Topfinancier Luc Bertrand zette onze democratisch gekozen regering weg als ronduit ‘marxistisch’. Het vertrouwen tussen ondernemers en de vorige regering leek ver te zoeken.

De basis van de welvaart

Bij de presentatie van het nieuwe Vlaamse regeerakkoord was dat vertrouwen plots hersteld. VOKA gaf coalitiepartners N-VA, CD&V en Open VLD een ‘grote onderscheiding’, terwijl Unizo zeer tevreden was met de focus op de sociaal-economische dossiers. Dat mag niet verbazen, want de Vlaamse ondernemer kan rekenen op bijzonder veel vertrouwen van de Vlaamse regering. ‘Wie een eigen zaak begint of een onderneming leidt, steekt de nek uit en neemt verantwoordelijkheid’. Dat wil de Vlaamse regering belonen en ondersteunen ‘want zonder ondernemerschap is er geen waardecreatie en zijn er geen jobs’.

Je zou er achteloos over lezen, maar eigenlijk is dat een zeer ideologisch zinnetje. Stel je voor dat de coalitiepartners een andere maatschappelijke speler, pakweg de werknemers, wat meer vertrouwen hadden willen schenken. Dan had er gestaan: ‘Zonder arbeiders is er geen waardecreatie en zijn er geen jobs’. Het akkoord zou als communistisch worden weggezet, terwijl het vanuit wetenschappelijk oogpunt even juist of fout is als de passage die daadwerkelijk te lezen is in het akkoord (op pagina 27).

De overheid als ballast

Het idee dat we enkel de ondernemer moeten danken voor de welvaart doet onrecht aan andere maatschappelijke spelers. Zo wordt de overheid gezien als louter ballast, als een bodemloos vat waarin de zuurverdiende welvaart van de ondernemers verdwijnt zonder dat het een onmiddellijke return oplevert.

De besparingsdrift bij de overheid is dan ook ingegeven door de overtuiging dat diezelfde overheid de welvaart niet kan garanderen. Voor Leo Neels, voormalig topman bij pharma.be, is dat omdat de overheid ‘enkel randvoorwaarden creëert en aan herverdeling doet’.

Nochtans is het de overheid die zorgt voor een uitgebouwd wegennetwerk (toegegeven, dat kan altijd beter) zodat bedrijven hun producten op de markt krijgen. Het is de overheid die zorgt voor goed opgeleide werknemers die kunnen lezen en schrijven. Via de ziekteverzekering maakt de overheid die mensen weer gezond, zodat de ondernemer niet om de haverklap op zoek moet naar nieuwe krachten. Die overheid investeert ook in onderzoek naar nieuwe technologieën die onze bedrijven competitiever maakt.

Omgekeerde herverdeling

Ook werknemers dreigen door het primaat van de ondernemer in de kou te worden gezet. Terwijl de ondernemers 56 vermeldingen verdienen in het Vlaamse regeerakkoord, is dat voor werknemers maar 16 keer het geval. Niet zelden gaat het dan om probleemsituaties: werknemers moeten geheroriënteerd worden, de mentaliteit moet gewijzigd, competenties bijgespijkerd en omgeturnd.

Dat zijn natuurlijk allemaal reële en belangrijke uitdagingen, maar er zit meer achter. Als we het idee aanvaarden dat enkel de ondernemers welvaart creëren, is de stap snel gezet naar een besparingsbeleid dat enkel ‘ruimte en zuurstof’ wil geven aan die ondernemers. Die ruimte en zuurstof komen in de vorm van allerlei subsidies en ondersteuningen die de ondernemer de energie moet geven om meer welvaart te creëren.

Het gevolg is dat steeds minder middelen beschikbaar zijn voor zaken die alle burgers rechtstreeks ten goede komen. Eigenlijk komt dat neer op een omgekeerde herverdeling, van arm naar rijk. Omdat enkel de rijkere ondernemers de welvaart creëren die herverdeeld kan worden, is het dan ook niet meer dan logisch dat je net die groep gaat subsidiëren.

Ondernemer zoekt partner?

Als geluk in eerste instantie een kwestie is van evenwicht, dreigen we bijzonder ongelukkig te worden. Ondernemers zijn cruciaal voor het creëren van de nodige welvaart. Maar werknemers, overheid en middenveld zijn dat evenzeer. De motor van de economie is net het constructieve samenspel van alle spelers. Dat samenspel komt ernstig onder vuur, wanneer het Vlaamse overlegmodel plaats ruimt voor een conflictmodel.

In de negentiende eeuw herinnerde de Gentse volksdichter en toneelschrijvers Napoleon Destanberg, een liberaal nota bene, de ondernemende klasse aan hun verantwoordelijkheid:

“Hoe kunt ge zo uw nietigheid vergeten? Wie kookt uw dis, wie perst uw kostbaren wijn? Wie brengt u drank en wie bezorgt u eten? Wat zoudt ge zonder werkvolk zijn?”

Te midden van het geroep en getier zou een nieuwe Destanberg niet misstaan om te ‘verbinden’, het derde sleutelwoord uit het nieuwste regeerakkoord.

(Jan Van de Poel is historicus en politicoloog.)

VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.

Meest gelezen