Een moderne invulling van neutraliteit - Raymonda Verdyck

De voorbije dagen zijn er heel wat onzinnige uitspraken over dat begrip gedaan. Zo zou "neutraliteit" leiden tot "waarden"-loze scholen, of zou het alleen op de gebouwen slaan en niet op de mensen die erin werken en leven. Als onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap heeft het GO! de grondwettelijke plicht om de toepassing van dit principe te waarborgen. Daarom voel ik mij direct betrokken en wil ik toch enkele misverstanden uit de weg ruimen.

Vanuit het historische perspectief kun je de "neutraliteit' die de grondwetgever oorspronkelijk aan de scholen van het rijk oplegde, inderdaad enkel interpreteren als 'het eerbiedigen van de filosofische, ideologische en godsdienstige opvattingen van de leerlingen en hun ouders'. Het voormalige rijksonderwijs - de voorloper van het GO! - maakte dus van het begrip "neutraliteit" louter gebruik om duidelijk te maken dat in het publieke net kinderen van alle levensbeschouwelijke achtergronden welkom zijn.

Dat neutraliteitsprincipe hanteren wij in het GO! nog altijd, maar in 2007 hebben we de Neutraliteitsverklaring van het GO sterker ingekleurd door er het begrip "actief pluralisme" aan toe te voegen. "Neutraliteit" betekent nu voor ons geenszins dat onderwijs kleur- en smaakloos moet zijn, maar dat het integendeel de diversiteit erkent én actief wil beleven. 'Neutraal' werd overigens door de grondwetgever ook niet opgevat als 'waardenvrij' of 'vrijblijvend'.

Wij gaan dus een stap verder. Wij gaan uit van universeel menselijke waarden om ons onderwijsproject vorm te geven. Waardenonderzoek toont immers aan dat nagenoeg alle mensen een reeks basiswaarden delen, die ook in bijna alle levensbeschouwingen voorkomen, maar er geen exclusieve van zijn. En het zijn geen holle waarden.

Diversiteit is iets waar alle scholen mee aan de slag moeten, of ze nu katholiek zijn, of gemeentelijk of provinciaal, of tot het GO! behoren. De manier waarop men er in de scholen mee omgaat, verschilt echter naargelang het net. Omdat het GO! een publiek net is, openen wij ons niet enkel naar alle levensbeschouwingen, maar maken we er ook werk van om die levensbeschouwingen met elkaar in dialoog te laten gaan. Pluralisme wordt niet passief beleefd, maar actief gestimuleerd.

In ons pedagogisch project geraken kinderen als het ware geroutineerd in het samenwerken met anderen, met leeftijdsgenoten met een achtergrond die vaak erg verschilt van de hunne. En dit slaat dan niet alleen op het levensbeschouwelijke, maar ook op verschillen in cultuur, seksuele geaardheid, fysieke mogelijkheden… Verscheidenheid is voor heel wat kinderen vandaag al een evidentie. Appreciatie en empathie voor mensen met verschillende achtergronden ontwikkel je door geregeld ervaring op te doen met onderlinge samenwerking en gemengdheid.

Je bereidt jonge mensen niet voor op een geglobaliseerde wereld waarin de superdiversiteit een realiteit is, door hen in homogene klassen te stoppen en maatschappelijke discussies uit de weg te gaan. Je wordt ook niet per se een beter mens door voortdurend met klonen van jezelf geconfronteerd te worden in een splendid isolation. Je leert net door confrontatie met anderen en door uit je comfortzone gehaald te worden.

De leraar moet daarbij een goede coach en regisseur zijn. En of die coach dan van mannen of van vrouwen houdt, doet niet ter zake.

(Raymonda Verdyck is afgevaardigd bestuurder GO!,  onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap)