10 jaar na de Griekse Olympische Spelen

Er heerste trots bij de Grieken. Een maand eerder had de nationale voetbalploeg de Europese Landenbeker in de lucht gestoken en nu kreeg Griekenland lof voor de organisatie van de mooiste Spelen ooit. Maar 10 jaar later ligt een deel van de erfenis van de Olympische Spelen volledig te verkommeren. Het zijn de beelden die dezer dagen de wereld rond gaan.

Toch is dit slechts een deel van het verhaal. Een aantal stadions zijn immers nog steeds in gebruik. Athens 2004 heeft ook gezorgd dat de infrastructuur van de Griekse hoofdstad flink is uitgebreid. Atheners kunnen nu gebruik maken van een veel beter uitgebouwd wegennet, een beter toegankelijke autosnelweg, maar ook van twee tramlijnen die het centrum van de stad met de kust verbinden.

In elke stad die de Olympische Spelen heeft georganiseerd, wordt een deel van de infrastructuur gewoon ontmanteld nadat het feest voorbij is. Dat is niet gebeurd in Athene. Ten eerste omdat er geen budget voorzien was om dat inderdaad te doen. Ten tweede omdat heel wat stadions zijn neergezet op stukken land waarvan men niet duidelijk weet of ze tot de stad, de overheid, of de alomtegenwoordige kerk behoren. Na talloze vruchteloze pogingen is Griekenland nog steeds het enige land in de EU dat geen kadaster heeft. Ten derde omdat het door het gebrek aan kadaster moeilijk was om de nodige vergunningen te verkrijgen. Zo is bijvoorbeeld het emblematische dak op het Olympische stadion, ontworpen door de Spaanse architect Kalatrava, gebouwd met een vergunning voor een pergola, aldus de voorzitter van het stadioncomplex Petros Galaktopoulos op de Griekse radiozender Real FM een paar dagen geleden. Daardoor kunnen er geen vergunningen worden afgeleverd om de stadions te onderhouden en daarom liggen heel wat stadions er verloederd bij.

De oude luchthaven van Athene, waar de stadions voor wildwaterkajak, baseball, softball, schermen en zo meer waren gebouwd, bleef er 10 jaar troosteloos bij liggen. Elke regering had grootste plannen met wat het mooiste stuk onroerend goed van de oostelijke mediterrannee werd genoemd, maar uiteindelijk werd het domein met stadions en al eerder dit jaar voor een habbekrats (iets meer dan 900 miljoen) verkocht aan een investeringsmaatschappij die in handen is van de rijkste Griek ter wereld, scheepsmagnaat Spyros Latsis. Het is niet het eerste domein dat hij opkoopt. Ook twee grootste shoppingcentra zijn in zijn handen en de boete voor het feit dat ze gebouwd waren zonder vergunning, is kwijtgescholden.

De verkoop van deze eigendommen kadert in de overeenkomst die Athene met de leenheren van de Europese Unie en het IMF heeft afgesloten. Griekenland moet privatiseren en delen van het land verkopen, of op zijn minst leasen voor vele tientallen jaren om met de opbrengst zijn schulden af te betalen. Naast de stadions van Athens2004 staan onder meer ook ruim 100 stranden in de etalage. De rijke Griekse oligarchen staan in de rij om hun deel van het land op te kopen.

Het was niet de droom in 2004. De Olympische Spelen zouden het startsein worden van een nieuwe periode voor Griekenland: een van ongekende welvaart. Het mocht geld kosten, de inkomsten zouden vanzelf wel binnen komen. Investeerders die de beelden van de Spelen op televisie zagen, zouden in horden naar Athene komen afgezakt om hun euro’s te investeren. Het draaide anders uit.

Heel wat Atheners konden in de zomer van 2004 niet warm gemaakt worden voor het evenement en vertrokken op vakantie. De oorlog in Irak die in 2003 begon, hield de angstige Amerikanen weg. Als medewerker zag ik van nabij dat de stadions half leeg bleven, iets wat de camera’s probeert te verbergen, ondanks het feit dat de organisatie zelf op rolletjes liep. En na de Spelen vond er een heuse plundering plaats. De machines, computers, servers, die waren aangekocht, verdwenen vaak in de kofferbakken van de talloze managers die de voorbije jaren waren aangenomen, zonder dat die mensen onder zich hadden om te managen.

Na de Spelen zouden de stadions toeristische bezienswaardigheden worden. In werkelijkheid ging de deur na de Paralympics van september 2004 op slot en geen toerist heeft ooit het Olympische Stadion van nabij gezien.

Het is nooit volledig duidelijk geworden hoe veel de Spelen uiteindelijk gekost hebben, maar door de enorme kosten voor de veiligheid, werd het oorspronkelijke budget ruimschoots overschreden. Het veiligheidscontract werd onder vreemde omstandigheden gegeven aan de hoogste bieder, een conglomeraat van bedrijven onder leiding van Siemens, een bedrijf dat de Griekse politici en regerende partijen de voorbije decennia wel vaker steekpenningen heeft gegeven. In ieder geval gaan de laatste schattingen uit van een kost van iets meer dan 8,5 miljard euro.

Het is slechts een een fractie van de totale schuld van Griekenland, maar de Spelen blijven wel emblematisch als een voorbeeld van hybris - de klassieke hoogmoed uit de Griekse oudheid - en slechte planning, in combinatie met een overheid die niet naar behoren functioneert. En de trots van weleer? Die heeft plaats moeten ruimen voor ontgoocheling, kritiek en wanhoop.

(Bruno Tersago is VRT-correspondent in Athene.)