Zomeroorlogen - Kristien Bonneure

Op 4 augustus is het 100 jaar geleden dat Duitsland België binnenviel. Op 11 juli 1995 werden in het bloedhete Srebrenica de mannen van de vrouwen gescheiden, en ze kwamen nooit meer terug. De NAVO schoot Kosovo te hulp in de lente en de zomer van ‘99. De fameuze zesdaagse oorlog in ’67, dat waren zes hete dagen in juni. In de zomer van 2006 voerde Israël oorlog tegen Hezbollah in Libanon, en sneuvelde de zoon van de grote Israëlische auteur David Grossman.

Zomers geweld, alsof de seizoenen rondwieken in een infernale cirkel. ’s Winters rusten de manschappen en vetten ze hun laarzen en wapens in. Tot ‘den uitkomen’, wanneer het tijd is voor een voorjaarsoffensief, om op kruissnelheid te komen tegen de zomer. De vier jaargetijden van de soldaat, van Svejk tot private Ryan.
Ook handig is dat de halve westerse wereld dan met vakantie is, en niet goed lijkt op te letten. De verontwaardiging zou veel groter zijn als al dat wapengekletter plaatsvond in de buurt van kerst, denk ik.

De geschiedenis is doortrokken en doordesemd van oorlog. Is er een Luc de Vos die ooit al die conflicten geteld heeft, en is die misschien tot de conclusie gekomen dat er ’s zomers meer appetijt voor het schieten is? Of hangt dat af van het klimaat? De genocide in Rwanda: april tot juli 1994, half in het regen-, half in het droge seizoen? Vietnam, Irak? De Grieken moesten ook al wachten op gunstige wind om uit te varen tegen Troje. Maar toegegeven, er is ook veel te vaak in sneeuw en modder gevochten, van Ieper tot de Ardennen.

In de Eerste Wereldoorlog schreef war poet Wilfred Owen het half pastorale, half bittere gedicht ‘Spring offensive’:

Hour after hour they ponder the warm field –
And the far valley behind, where the buttercups
Had blessed with gold their slow boots coming up.

Weinig later openen de boterbloemkelken (de bomkraters) zich om het bloed van soldaten op te vangen, vervolgt Owen. Ook in de Tweede Wereldoorlog waren er zomeraanvallen. In juni 1942 waagden de Duitsers zich aan een uitval in verspreide slagorde tegen het Rode Leger, maar dat eindigde later in de bekende nederlaag bij Stalingrad. D-day was natuurlijk ook een junidag; Hiroshima en Nagasaki kregen de historische primeur van de atoombom in de oogstmaand van ’45.

Een bericht van de BBC, enige tijd geleden: de internationale luchthaven van Kaboel is aangevallen, “as the Taliban announced the start of their annual summer offensive.” Dat klinkt als de jaarlijkse zomersolden in Afghanistan. Sturen de Taliban dan een persberichtje rond?

Wat een walgelijk ritueel. Wat een energie- en geldverspilling, zoveel betere zaken waardig. Wat een horribele déjà-vu ook: aanval of provocatie, tegenreactie, escalatie. Gewonden, doden, vluchtelingen, honger en pijn. Gezwollen retoriek, het grote gelijk, hoofdletters en uitroeptekens, newspeak. In de internationale hoofdsteden: beleefde verontwaardiging in maatpak.

Het kostte David Grossman jaren om de dood van zijn soldatenzoon onder woorden te brengen. Uiteindelijk schreef hij de parabel ‘Uit de tijd vallen’, met zinnen die kerven:

‘We denken: alles zouden we hun zeggen
als we met hen konden praten,
alles wat we bij hun leven
hebben nagelaten hun te zeggen
Of we zouden naar hen schreeuwen
door de lippen van de wond die in ons gaapt,
waaruit ons leven gutst.’

(Kristien Bonneure werkt voor www.cobra.be, de cultuurwebsite van de VRT. Ze is de auteur van ‘Stil leven’ (Lannoo, 2014))