Failliet Schotland zocht huwelijk met Engeland

Wil Schotland uit het Verenigd Koninkrijk stappen en onafhankelijk worden of niet? Dat is de inzet van het referendum dat in het land wordt gehouden. Vreemd, want 307 jaar geleden was het net Schotland dat de unie met rivaal Engeland zocht.

Eeuwenlang waren Schotland en Engeland bittere rivalen en veel bloedige veldslagen zoals die in Bannockburn in 1314 tekenden hun geschiedenis. Toch waren beide staten sinds 1603 verbonden in een "personele unie", toen de Schotse koning James VII Stuart in Engeland zijn familielid Elizabeth I opvolgde als James I.

Sindsdien stonden beide landen onder dezelfde heerser, al behielden ze wel hun onafhankelijkheid en eigen parlementen en wetten. Toch waren de Schotten jaloers op de groeiende Engelse koloniale veroveringen en handel in Noord-Amerika en India. De Engelse "East India Company" hield de Schotten echter geheel buiten haar lucratieve koloniale handel.

Het trotse koninkrijk in het noorden dreigde zo economisch de boot te missen en daar moest iets aan gedaan worden. De Schotse bankier William Paterson, die in Londen carrière had gemaakt, onder meer als medestichter van de Bank of England, maakte er na zijn terugkeer in Edinburgh werk van. Paterson koos de landengte van Darién in wat nu Panama is als plek voor een eigen Schotse kolonie.

Op de kaart is dat zo gek nog niet. Wat verderop hadden de Spanjaarden op het smalle punt van Amerika een karavaanroute met ezels opgezet waarlangs goederen van de Atlantische naar de Stille Oceaan werden vervoerd. Eeuwen later zou op die plaats overigens het Panamakanaal gegraven worden. 

Schotland in de Nieuwe Wereld

"The Scottish Darien Company" moest de koloniale drift in goede banen leiden en was in 1695 opgericht door het Schotse parlement. In enkele weken tijd werd een equivalent van 46 miljoen in hedendaagse Britse ponden opgehaald, een vijfde van de welvaart van Schotland.

In 1698 zeilden vijf Schotse schepen met 1.200 mensen aan boord naar Darién in Panama, waar de kolonie "Caledonia" werd gesticht. Het was een erg slecht gekozen plek, want ook vandaag is die streek een ondoordringbare jungle berucht voor tropische ziekten.

De Schotten stierven er massaal en een tweede expeditie een jaar later bracht geen soelaas, ook al omdat de Engelse kolonies in Amerika alle medewerking weigerden. Begin 1700 werd de kolonie belegerd door de Spanjaarden en capituleerde "Caledonia". Van de 2.500 kolonisten overleefden slechts 300 het avontuur. 

Bankroet Schotland zoekt Engeland op

Het koloniale avontuur leidde tot een diepe financiële crisis in het toch al verarmde Schotland. Hoog en laag in de maatschappij hadden hun spaargeld in de "Company" gestoken, die nu ten onder ging door schulden, en banken en de overheid dreigden bankroet te gaan.

Schotland zocht uiteindelijk heil in een nauwere unie met aartsrivaal Engeland. Dat werd vergemakkelijkt omdat ook veel Engelsen geld in de Schotse kolonie hadden geïnvesteerd en dus ook financieel Londen de weerslag ervan dreigde te ondervinden. Bovendien was de wankele dynastie in Engeland er erg op gebrand dat Schotland hetzelfde staatshoofd zou blijven kiezen.

In 1707 keurden de parlementen van beide landen de "Act of Union" goed, waardoor ze samengingen in een nieuw United Kingdom. Engeland betaalde Schotland 398.000 pond, met het gros daarvan werden de schulden van de koloniale maatschappij afbetaald. De instelling die dit fonds moest beheren, is intussen uitgegroeid tot de Royal Bank of Scotland, bij ons bekend van de Fortis-overname.

De UK werd onder Queen Anne (links) een nieuwe grootmacht in Europa en later zelfs in de wereld, maar het Schotse ongenoegen bleef sluimeren. Veel Schotten vonden dat Engeland de Darién-kolonie bewust ondergraven had en dat verklaarde de Schotse steun voor de "Jakobitische opstanden" tegen de Britse koningen in de 18e eeuw. Pas met de devolutie van 1999 kreeg het autonome Schotland opnieuw een eigen parlement en regering.

Meest gelezen