Elk land zijn dag van nationale rouw? - Erik De Soir

Zelfs bizarre bijdragen over toeval… deze Boeing 777 met het overbekende vluchtnummer MH17 die crasht op 17/07 terwijl de allereerste vlucht van dit toestel ook op 17/07 plaatsvond in 1997, waardoor het toestel precies 17 jaar gevlogen heeft.

Het meest treffend is op dit moment echter de misschien vreemde maar begrijpelijke discussie die in Nederland ontstaan is over het al dan niet organiseren van een nationale rouwdag. Hierbij ontstond de vraag of de indruk dan niet gewekt werd dat eerdere grote rampen waarbij een groot aantal slachtoffers viel, zoals de Bijlmerramp of de vliegramp op Tenerife, minder erg waren. Het was immers al 52 jaar geleden dat Nederland nog een dag van nationale rouw instelde, namelijk ter gelegenheid van de teraardebestelling van Wilhelmina.

De stoet met 40 zwarte en glimmende lijkwagens, die onder escorte vanop de militaire vlieghaven naar de eindbestemming in Hilversum reden, bedolven onder de loden stilte van tienduizenden landgenoten, samengepakt op viaducten en vluchtstroken naast de autosnelweg, bezorgen me terug de rillingen op de rug. Elk haartje op mijn hand staat recht bij de akelige herinnering aan de indrukwekkende rouwstoet die amper 2,5 jaar geleden vertrok op Melsbroek. 22 kinderen en 6 volwassenen die terug thuiskwamen. Ook toen zorgden militairen voor een waardige thuiskomst. Taferelen die we nooit kunnen of mogen vergeten. Ze staan op het netvlies gebrand. Gesprekken met de militairen die de kisten met onze kinderen droegen of met de politiemensen die deze droevige maar plechtige rit begeleidden, om ervoor te zorgen dat de lichamen binnen de kortst mogelijke tijd terug konden worden bezorgd aan de rouwende families uit Lommel of Heverlee, staan in mijn hart gekerfd.

Het was dezelfde dag als diegene waarop we met z’n allen samen om 11u00 een nationaal stiltemoment hielden. Achter de schermen hadden vele begeleiders en hulpverleners behoefte aan opvang. Nooit zullen we genoeg hulde kunnen brengen aan de reddingswerkers die zich bekommerden over de redding en de berging. Niemand van het mortuariumpersoneel of van het identificatieteam kreeg na afloop een medaille voor het puike werk. Erkenning van mensen die met de hielen in de modder staan, is geen sterk punt in ons land. Een nationaal rouwmoment en georganiseerde rituelen kunnen veel van die opgestapelde emoties misschien de juiste kanalisatie bezorgen.

Maar het is echter ook vakantie. Het is zomer. Er wordt gefeest rond de BBQ en er zijn talloze concerten. Die perk je niet zomaar in. Terwijl de het ene gezin zich in stille rouw hult en de pijn verbijt, vertrekt het andere op verlof. De periode waar het hele jaar wordt naar uitgekeken. In de eerste dagen of in dit geval misschien weken, staan de kranten vol nieuws dat je wilt lezen. TV journaals berichtten ijverig over alle aspecten van de ramp. Het is geen komkommertijd dit jaar. Ook niet in ons land.

Nieuws genoeg. De Oekraïneramp, de gevechten in de Gazastrook, de regeringsvorming en het fileleed op weg naar vakantiebestemmingen. Het trieste ongeval op 21 juli in de omgeving van Troyes (Frankrijk) waarbij zes doden (vijf kinderen en een begeleider) en drie zwaargewonden vielen, op terugkeer van een dagje ontspanning, haalde amper de Belgische media. Nochtans opnieuw gezinnen die hùn verlies het belangrijkste vinden.

Aanvankelijk omarmt een natie zijn slachtoffers. Iedereen zij aan zij. Samen sterk! De slogan die opnieuw naar de busramp verwijst. Maar ook dat samen rouwen en de collectieve steun blijven aanhouden, worden mensen beu. Het werpt immers een schaduw op je eigen wereldbeeld, het beschadigt je basisillusies omtrent de voorspelbaarheid van het leven en bezorgt je de zekerheid dat onheilswolken ook ooit over jouw gezin zullen drijven.

De Witte Beweging deinde in België uit op enkele maanden. We wilden het niet meer weten dat onze kinderen verkracht kunnen worden. Zo verstomde na een jaar ook de aandacht voor de busramp; enkele sensationele ontwikkelingen niet te na genomen. Op sociale media verschenen talrijke berichten dat het nu maar eens gedaan moest zijn om daarover bezig te zijn. De ouders moesten maar eens aanvaarden dat ze hun kind kwijt waren en stoppen met moeilijke vragen stellen. Hopelijk krijgen de nabestaande van de MH17 vliegramp binnenkort niet dezelfde berichten toegestuurd en laten we hen het onvoorwaardelijke recht op de onvoorwaardelijke waarheid achter deze oorlogsmisdaad.
 

En wat te denken van andere gezinnen die ooit iemand verloren in een vliegtuigongeval en die wonde nu terug opengereten weten. De families van de Bijlmermeercrash, de TAROM-crash in Bucarest (waarbij 38 Belgen stierven), de Tripoli-crash, de Herculesramp met een C-130 te Eindhoven, enz. Of de families die rouwen om het verlies van een dierbare in een ramp?

Misschien kan de samenleving inspiratie halen uit dagen zoals 7 april 1994. De dag waarop de genocide in Rwanda losbarstte en tien Belgische blauwhelmen werden vermoord. Intussen is het de dag waarop elk jaar hulde gebracht wordt aan Belgische militairen die overleden in bevolen dienst. Iedereen wordt herdacht. Met militaire eer.

Rampen als de MH17 crash kunnen dit debat misschien terug op gang brengen. Plan bovenop de speciale herdenkingen en de religieus geïnspireerde herdenkingsdagen een nationale rouwdag. Iedereen vrij. Alles gesloten. Ruimte voor stille herdenking. Een dag waarop iedereen op zichzelf teruggeworpen wordt en kransen of bloemen kunnen gelegd worden voor àlle slachtoffers van oorlogen en rampen.

(Erik De Soir is traumapsycholoog.)