De kwelling voor de nabestaanden - Kristien Hemmerechts

De afgelopen dagen heb ik gespannen het wel en wee van die lichamen gevolgd, de lichamen waarvan stukken en brokken in de tarwevelden van Oekraïne (de ‘graanschuur’ van Europa, zo leerden wij vroeger op school) werden gevonden, het lichaam dat door een dak op een zolder terechtkwam, het ongeschonden lichaam, vastgegespt in zijn passagiersstoel, dat een dutje leek te doen. Premier Rutte heeft de wereld herinnerd aan de temperatuur in die velden: vijfendertig graden. En dat er dus haast moest worden gemaakt met het bergen.

Voor de nabestaanden, de vaders en moeders, zonen en dochters, broers en zussen, echtgenoten en partners, moet deze toestand ondraaglijk zijn. Het is verschrikkelijk als een geliefde sterft, en het is verschrikkelijk als zijn of haar lichaam verkoold blijkt te zijn, maar nog verschrikkelijker is het te weten dat het ergens in een veld ligt en dat jij er niet voor kunt zorgen. Je kunt het niet toedekken, je kunt het niet de ogen sluiten, je kunt het niet de laatste eer betuigen.

Ik vermoed dat je het zelf ondervonden moet hebben om de irrationele behoefte te begrijpen om voor het dode lichaam te zorgen. Rationeel bekeken maakt het voor dat lichaam niets meer uit. Het is dood en het zal niet verrijzen. En toch ervaar je het als een heilige plicht ervoor te zorgen, alsof het leefde. De man of vrouw, jongen of meisje kan niet meer voor zichzelf zorgen, en dus moet jij het doen. De minuscuulste details krijgen immens belang.

De zus van een overleden passagier vertelde hoe ze meteen uit vakantie is teruggekeerd en zich naar het huis van haar overleden zus heeft gehaast. Ze heeft zelfs onder het bed gekeken, in de absurde hoop dat haar zus daar rustig lag te slapen. Het is zo moeilijk te bevatten: weg, voorgoed weg. Sommige mensen hebben jaren nodig om dat te bevatten. Het valt ook bijna niet te bevatten.

We beleven een vreemde zomer. Hij is begonnen met voetbalgekte en festivalroes, en dan plotseling pats, boem, vers oorlogsgeweld, tegen de achtergrond van aandacht voor oud oorlogsgeweld: de vele lichamen die in de Groote Oorlog door bommen en granaten en kogels uiteen gereten zijn.

Ik lees dat de slachtoffers van vlucht MH17 ons dieper raken dan die in Israël. We hadden zo gemakkelijk zelf in dat vliegtuig kunnen zitten, we hadden zelf een geliefde kunnen verliezen. Zelf volg ik met niet minder pijn in het hart het nieuws uit Gaza, en met ontzetting én met bewondering voor de verslaggevers die hun leven wagen om de wereld te tonen wat er gebeurt. Met de helm op het hoofd en in een kogelvrij vest staan ze in het puin, naast burgers. Die zijn onbeschermd.

De wereld maakt zich klaar voor de herdenking op vier augustus van de start van de Groote Oorlog. Dan zullen staatshoofden verklaren dat vrede hun prioriteit is en moet zijn. Hopelijk volgt ooit op een dag de praktijk.
 

(Kristien Hemmerechts is auteur.)