Stopt het ooit? - Rudi Vranckx

Het moet eerst slechter worden voor het (een beetje) beter wordt. De recente geschiedenis van het Israëlisch-Palestijns conflict en bij uitbreiding het Midden-Oosten kan je in deze ene zin samenvatten. En dan nog is het allicht de wensdroom van een humanist, ondergetekende. Toch schrijf ik deze woorden op een moment van moedeloosheid. De voorbije dagen waren de voorlopig zwartste in de laatste Gaza-oorlog. Honderd doden in een dag en de teller loopt nog. Vooral Palestijnse kinderen en vrouwen worden het symbool van deze zoveelste georganiseerde slachtpartij. Want dat is een oorlog altijd, hoezeer de oorlogvoerende partijen graag beweren dat ze chirurgisch precies bommen gooien en de burgerbevolking willen ontzien.
analyse
Analyse

Gaza, een immense openluchtgevangenis

Deze oorlog is al de derde in nog geen zes jaar tijd. Het patroon verloopt altijd gelijkaardig. Het is een reactie op gewelddadige provocaties door de 'andere'. Een Hamas-commandant die 'uitgeschakeld' wordt (2008), of Hamas-leiders die in groten getale opgepakt worden (2014) door Israël. Anderzijds is er de bijna permanente gewelddadige dreiging met beschieting of kidnapping door Hamas. De oorlog is dan slechts een moordende koortsopstoot in een permanent ziektepatroon.

Ter herinnering, want in dit conflict is alles geschiedenis, Gaza werd ontruimd door wijlen premier Ariël Sharon in 2005. De joodse nederzettingen in Gaza werden ontruimd. Het militair controleren van Gaza was immers een te grote kost geworden. Sindsdien worden de grenzen van de Gazastrook op het land, ter zee en in de lucht nog steeds gecontroleerd door Israël (en aan de kant van de Sinaï door Egypte). Sindsdien wordt het gebied, een van de dichtstbevolkte ter wereld met anderhalf miljoen Palestijnen en meer, geregeld afgesloten van die buitenwereld. Een soort van enclave met een dodelijk hek eromheen.

Het is een vaak gehoorde misvatting dat Gaza een onafhankelijk gebied zou zijn,dat is het niet, ook niet volgens het internationale recht. Vrije verkiezingen hebben in januari 2006 tot een verrassende overwinning voor Hamas gezorgd, tot groot ongenoegen van Israël en tot verbijstering in het Westen. Na een slepende machtsstrijd en militaire confrontatie zwaait Hamas de plak in Gaza en de PLO ( van wijlen Yasser Arafat) op de westelijke Jordaanoever, in de mate dat het Israëlisch leger dat daar toelaat. Sindsdien gaat het hek rond Gaza almaar minder open, groeit de frustratie en heerst er een permanente staat van uitzichtloosheid. Gaza is verworden tot een immense openluchtgevangenis in zelfbeheer, met de Israëli's als cipier en Hamas als de plaatselijke fanatieke bullebak. In dat gebied wordt nu al voor de derde keer een open oorlog uitgevochten.

Een weerkerend en dus voorspelbaar patroon

De oorlog verloopt volgens een weerkerend en dus voorspelbaar patroon. Israël laat de luchtmacht bommen gooien, met als doel kazernes, politiekantoren en zo meer, in de hoop om militaire commandanten en strijders van Hamas en aanverwante organisaties als Islamic Jihad te doden. Geen enkele strijder blijft echter wachten tot de dood uit de lucht valt, gaat naar huis of duikt onder. Na enkele dagen groeit de frustratie en worden meer en meer doelen bestookt, ook huizen van familie van militanten. Meestal vallen daar al tientallen of honderden doden bij, vaak burgers. Intussen blijven Hamas en co schieten met raketten die steeds dieper in Israël reiken.

Let op het taalgebruik: gebruik niet het woord terugschieten, dat is een gekleurde woordkeuze in een conflict waar een latente oorlog heerst. Zo zijn de historische leiders van Hamas, sjeik Yassin en diens opvolger Rantissi al eens 'gedood' door Israël zonder dat een open oorlog woedde. En werd een Israëlische soldaat gekidnapt en pas na jaren vrijgelaten in ruil voor Hamas-gevangenen, waarvan er intussen alweer een vijftigtal opnieuw in Israëlische gevangenissen zitten. Een akkoord in die wereld stelt niet veel voor. Vervolgens komt de volgende fase, grondoorlog of niet? In 2012 hadden beide partijen er na ruim een week genoeg van. Of anders gesteld: er waren voldoende argumenten om de eigen politieke achterban te overtuigen om te stoppen en te weinig tactische doelen die nog makkelijk te bereiken waren. Onder druk van de buitenwereld kwam er een staakt-het-vuren.

In 2008-2009 en in 2014 was dit niet zo. De militaire vleugel van Hamas verwerpt het eerste voorstel.Geen enkele van hun raketten heeft doel getroffen, hun leden zitten in de gevangenis en het hek rond Gaza blijft dicht. De inzet van de strijd wordt dus verhoogd. Israël stuurt soldaten binnen, speciale eenheden om raketinstallaties en tunnels te vernietigen. Grotere vuurkracht verwoest woonwijken, er vallen meer doden, honderden. Beelden van bloedende en dode kinderen gaan de wereld rond. De politieke leiders in de rest van de wereld schuifelen ongemakkelijk en de diplomatieke druk wordt opgevoerd. Israël verliest in een dag 13 soldaten, het hoogste aantal sinds de oorlog in Libanon in 2006.

Heeft Hamas ondanks de zware tol in mensen nu zijn 'overwinning' vast? Israël heeft niet als tactisch doel om de Gazastrook opnieuw militair te bezetten. Verder vechten kan nog enkele dagen tot een week volgens de militaire logica, anders wordt dit een langetermijnoperatie in een soort van stadsguerrilla. De politici moeten nu vooral afwegen wanneer men het best stopt. De diplomatie kan nu in overdrive. Een akkoord zal heel erg gelijken op het staakt-het-vuren van 2012. Hamas of Jihadi's kunnen met hun provocaties herbeginnen, Israël de grenzen sluiten en frustratie kan weer groeien en het gevoel van uitzichtloosheid. Vanaf dat ogenblik begint het aftellen naar de volgende koortsopstoot, de volgende open oorlog.

Is er wel een oplossing?

Stopt het dan nooit? Niet zolang de oorzaken van de ziekte niet worden aangepakt. Tot vervelens toe, maar het kan niet anders, een korte geschiedenis. Sinds de moord op de Israëlische premier Rabin door een joodse rechtse extremist in 1995 is het alleen maar slechter geworden. De 'onvoltooide' Oslo-vredesakkoorden die moesten uitmonden in twee staten naast elkaar, Israël en Palestina, werden beetje bij beetje geblokkeerd en uitgehold. Officieel werd er nog jarenlang lippendienst bewezen aan het 'vredesproces'.

Onder leiding van de Amerikanen waren er de rituele, obligate vredesbesprekingen. Het meest gebruikte diplomatieke woord de voorbije twintig jaar was 'vrede, peace, sjaloom, salaam'. De meest gebruikte praktijk was provocatie, geweld en nieuwe joodse nederzettingen in bezet Palestijns gebied. Jaar na jaar wordt de droom op vrede van Oslo op het terrein uitgehold. Er woedde jarenlang een Palestijnse intifada, een opstand met vele doden. En bij elke verkiezing groeit de politieke macht van de extremisten.

Hamas noch de Israëlische rechterzijde wil van de vredesakkoorden weten. Ik blijf achter met een vraag voor beide kanten: wil men dan wel van vrede weten. Welke vrede? Hoe definieer je dat? Hoe bereik je dat? Met bommen of door te onderhandelen met de vijand? Door een compromis na te streven of door totale onderwerping? Heeft Israël recht op veiligheid en de Palestijnen recht op een land? Worden er grenzen getrokken, zo ja waar? Elke oorlog, ook de huidige is kortetermijnpolitiek van een generatie politici die de echte beslissingen over vrede niet aandurven of willen. Het resultaat is de zoveelste bloedige tragedie zonder zin. Zelfs al komt er een staakt-het-vuren!

Ik volg dit conflict al 25 jaar op de voet en heb aan beide zijden mensen die ik als vrienden beschouw. Ik begrijp de angst en het leed van beide. Je zou van minder moedeloos worden. Vannacht bereikte me een bericht van m'n tolk en gids in Gaza in al deze oorlogen. Zouheir is z'n naam, z'n woorden klinken als volgt:

For all my friends, i love you all. God bless you, god bless us all!

Zo kan het dus ook.

 

(Rudi Vranckx is oorlogsverslaggever.)

Meest gelezen