FC De Kampioenen in de Wetstraat - Carl Devos

Met al die bezoekjes moet Michel tijd winnen. In dit zotte land dreigt dat als een vorm van staatsmanschap gezien te worden, terwijl een opdringerige bende problemen en uitdagingen hard op de poorten van de beleidskamers staat te kloppen. Maar de staatslui hebben eerst tijd nodig om bochten te nemen en de crisis wat te verdiepen. Elke regering voor de herfst zou immers de indruk geven dat andere formules niet goed genoeg uitgeprobeerd worden en dan hoor je, volgens die redenering, vijf jaar gezeur over die andere formule, die misschien veel beter was geweest. Onze staatslui willen pas in een federale regering als bij de start iedereen, in hoofdletters, mag beweren DAT HET NIET ANDERS KON. U zegt? DAT HET NIET ANDERS KON! NIET ANDERS KON! Ach zo.

Op dit moment liggen twee opties open: een tripartite (een schande voor Vlaanderen, roepen de ondernemers aldaar) of een Zweedse formule (een schande voor Wallonië, roepen de vakbonden aldaar) Genoemd naar de blauwe (MR en Open VLD) kleur van de Zweedse vlag en het gele (N-VA) kruis (CD&V, excuus), wellicht een passende benaming voor deze samenstelling. (Er circuleren nog andere, het kind zal ooit een naam hebben. Als het ooit geboren wordt.) De tripartite is het horrorscenario en mag dus pas bij mislukking van al de rest naar boven komen. Bij die rest ligt nu enkel nog de Zweedse formule. Daarvoor moeten drie partijen een keuze maken: MR, om te beginnen, Open VLD (mee zonder in Vlaanderen te zitten) en CD&V (om allerlei redenen). Voor N-VA mag men er morgen aan beginnen.

Maar ook voor die noordelijke optie is het blijkbaar nog te vroeg. En als het moment wel gekomen is, zal ook die Zweedse coalitie niet evident zijn: CD&V wordt nu al nerveus bij de gedachte dat de liberalen, voorop Open VLD, nog verder wil gaan dan de informateursnota De Wever.

Het overzicht van de heersende veto’s doet ondertussen denken aan een kindertuin vol nukkige peuters. CDH herhaalde haar afkeer tegen N-VA, om zo ook aan CD&V duidelijk te maken dat ze daar echt niet meer moeten hopen op een federale regering met CDH én N-VA. Waardoor CD&V in elk geval in een vervelende setting komt: federaal in een tripartite (zonder N-VA) of een Zweedse coalitie (gekneld tussen liberalen en N-VA) en regionaal als enige met N-VA.

CD&V wil op haar beurt dan weer Open VLD buiten de Vlaamse regering houden. Die Open VLD wil dan weer niet in de federale zonder in de Vlaamse regering te zitten, al gelooft steeds minder volk dat ze dat ook volhouden. MR mag van de PS dan weer niet in de Waalse regering, ook niet om daar een tripartite te vormen. Ze verwijzen daarvoor naar iets als samenhang en verkiezingsuitslag.

Terwijl diezelfde argumenten bij de PS niet gelden voor een federale tripartite. Waarin CD&V om bekende redenen geen zin heeft, maar behalve de PS eigenlijk gewoon niemand in wil. MR wou wel in die Waalse regering breken, om CDH er dan uit te gooien (nèh) en flirt zelfs met de tripartite gedachte, omdat ze daar (a) nog niet helemaal uit zijn en (b) anderzijds om die formule na de passage van Michel professioneel te torpederen, zodat Di Rupo ook eens door de miserie mag waden.

Hoe diezelfde Di Rupo straks ook maar enige gezag zal hebben als regeringshoofd in lopende zaken, blijft ondertussen onderwerp van speculatie. De aanduiding van een Europees Commissaris is klein bier vergeleken met de dreigende budgettaire opdracht in lopende zaken.

Ondertussen groeien speculaties over de gevolgen van deze federale patstelling voor de regionale formaties, en omgekeerd. Volgens sommige analyses is het wachten op de finale Waalse verankering van CDH aan de PS om federaal weer wat vrijheid te krijgen. Vooral vanuit CD&V leeft de (valse) hoop dat CDH dan misschien wel nog iets met N-VA wil proberen. Daar waar de federale zou wachten op de Waalse, zou de Vlaamse formatie volgens analyses dan weer vertraagd worden door die federale impasse. Want je weet volgens deze lezing maar nooit dat een Vlaamse tripartite ooit moet of dat die Open VLD’ers het echt menen dat ze geen centrumrechts regering in België mogelijk maken als ze ook geen Vlaamse minister krijgen.

Al slingert ook de omgekeerde visie in de Wetstraat: eens N-VA en CD&V een akkoord hebben is het voor Open VLD zielig om die koppeling te blijven eisen en zal ze dan maar in de federale stappen. Dus ook daar dan: eerst regionale afwerken, dan aan de federale beginnen. Met confederalisme heeft dat niets van doen, want de enige confederale regering (met PS en N-VA) wordt zelfs met intergalactische proportie als onmogelijk omschreven.

De groenen spelen voorlopig geen rol in de formatie, SP.a evenmin. Enkel bij een tripartite komt die laatste in beeld, maar de Vlaamse socialisten kunnen er ook gemist worden. Gezien alle problemen die SP.a ondervindt om alleen nog maar een datum voor de nieuwe voorzittersverkiezingen te vinden en te communiceren, zal ze de komende maanden meer dan de handen vol hebben met de zoveelste hervormingsoperatie.

Van alle partijen die wel bij de formatie in beeld komen, zorgt N-VA voorlopig voor het minste problemen. Voor de verkiezingen vreesden sommigen dat die partij, zeker met een grote overwinning op zak, een bijzonder moeilijke onderhandelaar zou zijn, stijf geslagen door de historische vrees voor het compromis te veel. En kijk. PS zette de federaties een hak met haar snelle regionale keuze, dan liet ze CDH eerst wat doen en riep ze die daarna luid terug, die CDH zelf scheurde met haar felle ‘non’ een centrumrechtse formule in stukken, de MR weet zelf nog niet goed welke kant (met PS of met N-VA) ze eigenlijk wil, Open VLD loopt de hele tijd een plaats in de Vlaamse regering te vragen en CD&V zit nu verveeld omdat CDH niet mee wil en er teveel liberalen zijn. N-VA doet, op het macroniveau, voorlopig nergens moeilijk.

Hoefde tot nu toe nog niet. Vlaams is de ‘kartelregering’ in de maak, federaal is die Zweedse formule ook goed nieuws: die kan duidelijk centrumrechts hervormingsbestuur opleveren, waardoor ze bij de PS in 2019 misschien wel de grootste vragende partij voor confederalisme worden. Dat zou niet voor de eerste keer zijn. Het gaat dus lekker voor N-VA. Maar zo lang er geen regeerakkoord getekend heeft, heeft ook N-VA nog niets.

Aan de bestaande obstakels voor de federale formatie, werd er deze week nog een toegevoegd: de Europese Commissie veroordeelt de ARCO-garantie zoals verwacht als illegale staatsteun. Dat kan de staat heel wat geld besparen en de ‘aandeelhouders’ kosten. In overduidelijke bewoordingen worden de voornaamste argumenten van de Belgische regering en het ACW door de EC onderuit gehaald. Het wordt met die scherpe afwijzing wel heel moeilijk om enige morele grond te vinden voor een oplossing die ontslagnemend minister Geens eerder voorstelde: in het regeerakkoord moest de Belgische staat zich dan maar op een andere manier engageren om te doen wat van Europa eigenlijk oneerlijk en verboden is.

Bovendien komt het ACW weer in beeld, dat aan zijn leden een financieel product verkocht zonder ze correct in te lichten: het was geen spaar- maar een beleggingsproduct, kwetsbaar voor de wetten van de vrije markt waarmee ze probeerden geld te verdienen.
De vraag is nu wat met al die verkeerd geïnformeerde aandeelhouders? En wat nu met de historische verantwoordelijkheid van ARCO en het ACW? Hoe blijven de cruciale sociale werken van deze beweging, die het dagelijks lot van zovelen verlicht, gegarandeerd in het licht van deze schuldaflossing? Want iedereen mag wel vinden dat die spaarders/aandeelhouders geen schuld treffen en dus (een deel van) hun geld terug moeten zien, veel meer debat bestaat over de vraag hoeveel het ACW daarin moet bijdragen. Zelfs al kan ze dat nooit helemaal alleen ophoesten, dan nog kan het ACW eventueel een deel dragen. Maar hoeveel zonder de goede werken te vernietigen?

Meer dan een financieel, juridisch of partijpolitiek vraagstuk is dat een morele kwestie. Ook wie het van tafel wil vegen moet het er eerst op leggen. En CD&V zal niet zomaar voorbij haar pre-electorale belofte kunnen, terwijl N-VA nu zeker moet eisen dat (eerst) maximaal middelen bij het ACW gevonden worden. Iedereen zal de keuze moeten maken tussen aandeelhouders en belastingbetalers. Hoe sterker CD&V om een garantie vraagt voor de ARCO-aandeelhouders, hoe meer ze daarvoor zelf in het regeerakkoord zal moeten betalen. Zeker als ze ook nog Kris Peeters in de Zestien wil. Een ouderwetse Belgische deal kondigt zich aan. Dat is in zekere zin nog geruststellend, dat ze straks weer kunnen koken met de klassieke recepten en er dus wel uit zullen geraken.

De formatie lijkt steeds meer op een zoveelste herhaling van FC De Kampioenen, maar minder geestig. Een kolderreeks. Ondertussen is het momentum voor een gezwinde en gespierde start, die vanaf 1 januari 2015 allerlei hervormingen in gang kan zetten, verloren. In plaats van oplossingen worden er elke dag nog nieuwe problemen gevonden.
 

(De auteur doceert politieke wetenschappen in Gent.)