Egypte: Koekjes of vrije pers? - Jens Franssen
De laatste keer dat ik Rena ontmoette was in de lobby van een hotel in Tripoli. Ik was daar om net als zij in Libië verslag uit te brengen over de verkiezingen. Rena bestelde in vloeiend Arabisch even snel koffie als dat ze nummers van lokale veldheren uit haar telefoonboekje tevoorschijn toverde. Dat soort journaliste. Wat helpt natuurlijk is dat de Nederlandse journaliste woont/woonde en werkt/werkte in Caïro.
Na de val van Moebarak in Egypte, de op- en neergang van de Moslimbroeders én de restauratie van het oude regime blijkt al snel dat nieuwe sterke man Generaal Sisi zich geen twee keer zou laten ringeloren door die al te vrije pers. Nieuwe draconische wetten die de persvrijheid verregaand beknotten werden dan ook door het nieuwe parlement gejaagd. Niet alleen de pers, alle kritische stemmen werden legalistisch en systematisch het zwijgen opgelegd.
Macht is natuurlijk pas effectief als ze ook kan worden afgedwongen. En dus had het nieuwe Egyptische regime van president Sisi nood aan enkele duidelijke voorbeelden. Want laat één ding duidelijk zijn, intimidatie werkt. Eerst werden progressieve bloggers hardhandig aangepakt. Zo werd de voorbije drie jaar één van de meest vooraanstaande Egyptische bloggers Alaa Abdel Fattah intussen door elk nieuw regime veroordeeld, il faut le faire. De ene keer omdat hij voor de onafhankelijkheid van rechters betoogde, de andere keer omdat hij tegen de inperking van vrijheid van meningsuiting de straat optrok. Net als vele andere duizenden anonieme bloggers is ook Alaa veroordeeld en opgesloten.
Absurd tragisch
De kille machtspolitiek van Caïro komt nu een stukje dichterbij nu ook een VRT-correspondent is veroordeeld. Het verhaal rammelt aan alle kanten. Netjes maakte nooit één stuk voor Al Jazeera, en heeft nooit een camera in haar bezit gehad. Dat haar paspoortnummer en naam consequent fout gebruikt worden tijdens het proces is meer dan een detail, het wijst op de geringe kwaliteit van het rechterlijk werk in Egypte. Netjes kent natuurlijk wel een van de journalisten van Al Jazeera. Is dat een misdrijf? Zelf zou ik niet alle politici, journalisten, hoge functionarissen, burgemeesters, kabinetsmedewerkers, experts en professoren te eten willen geven die in mijn telefoonboekje staan, enfin, toch niet allemaal tegelijk.
De bewijslast (vakantiekiekjes, het feit dat een telefoonnummer in je GSM wordt gevonden, …) in de zaak Netjes is zo absurd dat het eigenlijk bijzonder geestig zou zijn, was het niet zo tragisch voor de betrokkenen.
Drie collega’s van Al Jazeera zijn veroordeeld tot zeven jaar cel. Effectief. Netjes dus tot tien, omdat ze de bui maanden geleden zag hangen en kon tijdig met hulp van de Nederlandse ambassade op de eerste vlucht richting Europa springen.
Parler vrai?
Tijd voor Europa en de VS om te bekijken op welke leest we de samenwerking met het strategisch erg belangrijke Egypte gaan schoeien. Het land en de regio snakken naar rust en stabiliteit. De Egyptische sinai-woestijn grenst aan Israel én het Suezkanaal . Niet onbelangrijk. Maar tot welke prijs gaan we voor rust? Want zelfs onder de verfoeide Moslimbroeders was de repressie minder hard dan nu.
Sinds de vorige president Morsi van de macht is verdreven zijn meer dan 1500 burgers in de straten van Egypte omgekomen. Duizenden zijn opgesloten, honderden zijn in massa-terechtstellingen ter dood veroordeeld. Mensenrechtenorganisaties waarschuwen dat Egypte goed op weg is om een Noord-Korea aan de Middellandse Zee te worden.
De Verenigde Staten kiezen voorlopig voor rust. Buitenland Minister Kerry bakte voorbije weekend zoete broodjes met ex-stafchef en huidig president Sisi en kondigde aan dat de Egyptische militairen natuurlijk verder op Amerikaans militair materieel zoals Apache-helikopters mogen rekenen. Egypte ligt evenwel in de Europese periferie, niet in de Amerikaanse.
Wat doet Europa? Want in verdeelde slagorde Egypte aanspreken heeft weinig zin. Europa heeft via associatie verdragen en handelsakkoorden wel degelijk invloed in Caïro. Het land zit economisch aan de grond, en zonder brood en bonen voor de jonge bevolking zal ook Sisi geen lang politiek leven beschoren zijn. Investeringen en handel is wat Egypte vandaag nodig heeft. En dus ook transparantie, degelijke rechtspraak en kritische onafhankelijke journalistiek.
Rest de vraag, leggen we geen koekje bij de koffie als President Sisi binnenkort naar Brussel op staatsbezoek komt, of gaan we de parler vrai aan met een president van een land waar intussen alle nog levende voorgaande presidenten in de gevangenis zitten?
(Jens Franssen is VRT journalist en kenner van de regio.)