De wereld na het Krimse referendum - Andriy Boytsun
De volksraadpleging was strijdig met de grondwet en kon onmogelijk op twee weken tijd voorbereid worden. Het stemformulier bood zelfs geen mogelijkheid om “neen” te stemmen. Dat hield Rusland en de nieuwe Krimse “overheden” niet tegen. De praktische vraag is nu hoe de wereld na het referendum eruit zal zien.
Feitelijke inlijving
Volgens het onafhankelijke Kiezerscomité van Oekraïne werd pre-electorale stilte niet gerespecteerd en waren er veel overtredingen: veel mensen werden ter plaatse op de “bijkomende” lijsten toegevoegd. Er mocht maar één, tot nu toe onbekend instituut een exitpoll houden. Het Krimse kiescollege, dat niet over actuele kiezerslijsten beschikte, schatte de opkomst op 83% (vroeger bedroeg deze op de Krim gemiddeld rond 60%).
Al stemden tijdens het referendum van 1991 nog de meeste Krimmers voor de onafhankelijkheid van Oekraïne, zouden er bijna 97% gisteren voor aanhechting bij Rusland hebben gekozen. Op basis van deze resultaten heeft het Krimse parlement reeds deze ochtend de onafhankelijkheid verklaard en Rusland gevraagd om tot de Russische Federatie te mogen toetreden.
Het gaat dus om een feitelijke annexatie. Het Kremlin slaagt erin om de situatie in de regio te destabiliseren. Dit vormt een dreiging niet alleen voor Oekraïne, maar ook voor de veiligheid in Europa. De annexatie wordt in Rusland ondersteund met nog nooit geziene propaganda, vaak gemengd met leugens. De voorstelling van feiten is in de door de staat gecontroleerde Russische media heel anders dan in Europa. Op de Krim is de Oekraïense TV onlangs verboden en kan men enkel naar de Russische TV kijken.
Populaire Poetin
De populariteit van Poetin in Rusland is onlangs sterk gestegen, net zoals tijdens de oorlogen in Tsjetsjenië en Georgië. Volgens de peiling van VTsIOM op 1–2 februari vonden 73% van de Russen dat hun land niet moest tussenkomen in het conflict in Oekraïne omdat het een interne zaak was. De peiling van Levada-Tsentr op 7–10 maart heeft al uitgewezen dat 58% van de Russen in een of andere mate de interventie op de Krim steunen. Toch gaan er steeds meer stemmen in Moskou en andere Russische steden tegen de oorlog op.
De andere regio's van de Oekraïne
In tegenstelling tot de Krim is de stemming pro afscheiding in andere delen van Oekraïne veel minder sterk. Er wonen hier weinig etnische Russen en er ligt geen Russische vloot. Volgens de opiniepeiling die het gerenommeerde onderzoeksbureau GfK op 6–11 maart heeft uitgevoerd, vindt 61% van de Krimmers de controle van het schiereiland door het Russische leger gerechtvaardigd. In zuidelijke en oostelijke provincies is rond 25% van de bevolking deze mening toegedaan, en in centraal Oekraïne, het westen en het noorden slechts 4%. Op de Krim steunt 54% het afzetten van president Janoekovitsj, in het oosten en het zuiden 67%–71% en in de rest van het land meer dan 92%.
Wel worden er betogingen in zuidelijke en oostelijke provincies georganiseerd waar vermoedelijk ook veel ingehuurde Russische burgers aan deelnemen. De stemming wordt opgewarmd door de Russische propaganda, terwijl er veel Russische troepen op verschillenden locaties aan de grens met Oekraïne samengebracht worden. Er zijn zelfs Russische parachutisten in de zuidelijke provincie van Cherson geland, net over de grens met de Krim, die dan teruggetrokken zijn naar de Krim. Dit leidt tot nog meer destabilisering.
Een vuist maken tegen het Kremlin
Niemand in Oekraïne wil oorlog, maar de overgangsregering heeft geen andere keuze dan een vuist te maken tegen Moskou. Het volk wil namelijk niet berusten, zeker niet na de overwinning op Maidan, en is bereid om te vechten, wat door actieve mobilisering bevestigd wordt
De regering rekent wel op de steun van de internationale gemeenschap, vooral op diplomatiek vlak, in de vorm van zeer zware sancties tegen Rusland, economische hulp aan Kiev en, indien nodig, wapens en munitie. De toekomst van Oekraïne hangt grotendeels af van andere partijen in dit globaal conflict. Een echte oorlog voeren is voor het Westen moeilijk: het Kremlin heeft ongelijk, maar het heeft ook een kernbom (en volgens de Russische TV is “Rusland het enige land ter wereld dat in staat is om de VS in radioactieve as om te zetten”).
Een "Georgisch scenario"?
Indien de Russische invasie tot de Krim beperkt blijft, kan er een “Georgisch” scenario van bevroren conflict volgen. Als Rusland verder gaat, zal het Westen voornamelijk op economisch vlak optreden. Dit kan veel verder gaan dan visumsancties en het bevriezen van tegoeden van de Russen die betrokken zijn bij het conflict. Zo zetten de westerse banken nu al kredieten “on hold” aan de grootste Russische ondernemingen, zoals Vimpelcom, Uralkali en Sibur, en stellen ze deze beslissingen uit totdat de situatie duidelijker wordt. Het gaat om miljarden euro’s en betreft zelfs de leningen die door kredietcommissies zijn goedgekeurd.
Over het algemeen is de verouderde Russische economie (en het welzijn van de doorsnee Rus) echter bijna volledig op natuurlijke rijkdommen gebaseerd en afhankelijk van de gas- en olieprijzen. Het doen dalen van de olie- en gasprijzen is daarom de strategie die het Westen mogelijk zal volgen. Zo zou de VS in de komende jaren gas kunnen beginnen leveren aan de EU en Oekraïne. Dat kan niet eeuwig duren, maar kan wel enkele jaren doorgaan, wat genoeg is om de Russische positie te ondermijnen. Dat wordt dan wel de strategie van het breken van het Russische regime, niet het oplossen van het Krimse conflict.
(Andriy Boytsun is onderzoeker aan de economische faculteit van de Universiteit Antwerpen.)
VRT NWS wil op vrtnws.be een bijdrage leveren aan het maatschappelijk debat over actuele thema’s. Omdat we het belangrijk vinden om verschillende stemmen en meningen te horen publiceren we regelmatig opinieteksten. Elke auteur schrijft in eigen naam of in die van zijn vereniging. Zij zijn verantwoordelijk voor de inhoud van de tekst. Wilt u graag zelf een opiniestuk publiceren, contacteer dan VRT NWS via moderator@vrt.be.