Stevent Jeruzalem af op een derde intifada? - Nicky Aerts

De incidenten (o.a met stenen en molotovcocktails gooien) waar Fakhri naar verwijst zijn de laatste drie maanden enorm toegenomen. Sinds de ontvoering van en vervolgens de moord op de drie Joodse Yeshiva-studenten in de buurt van Hebron lijkt alles in een stroomversnelling terecht gekomen. Als reactie op die moord hebben Joodse extremisten op hun beurt Abu Khdeir, een jonge Palestijn uit Shuafat ontvoerd en levend verbrand. Dat was de zogenaamde trigger. Het feit dat korte tijd later de oorlog in Gaza volop woedde heeft de zaak geen goed gedaan.

Burgemeester Nir Barkat heeft afgelopen maandag duidelijke cijfers voorgelegd aan het Israëlische parlement. Nu zijn er gemiddeld 5.000 aanslagen/incidenten per maand, terwijl dat voorheen lange tijd rond de 200 schommelde. Een duidelijke toename.

“Ik zal niet rusten tot er weer orde heerst,” liet een strijdlustige Barkat zich nog ontvallen. Er zijn 1.000 extra politiemensen opgetrommeld en er hangen meerdere ballonnen met bewakingscamera’s in de lucht om de rust te bewaren en de huizen van Israëliërs die in Oost-Jeruzalem wonen te beschermen. “Maar zo kan het niet verder,” aldus Barkat.

Terwijl de Israëlische ordestrijdkrachten er relatief goed in lijken te slagen de rust op de Westelijke Jordaanoever en in Galilei te bewaren of toch alleszins in staat zijn de uitspattingen in te perken, slagen ze daar in Jeruzalem alsnog niet in.

Jeruzalem blijft ook het hete hangijzer in het Palestijns-Israëlisch conflict. Dat zegt Jeruzalem expert, professor Moshe Amirav. Hij was adviseur van premier Ehud Barak tijdens de Camp David-akkoorden. “Ik geloof niet dat er een oplossing komt voor het conflict, zonder dat er een oplossing is voor Jeruzalem. Maar dat zit er niet meteen aan te komen, want beide kampen zijn niet bereid tot een compromis.”

Dat bleek begin van de week nog maar eens toen premier Netanyahu zonder blikken of blozen de bouw van alweer meer dan duizend woningen aankondigde in Oost-Jeruzalem. Olie op het vuur van de Palestijnen die zich nog altijd als tweederangsburgers behandeld zien in wat de hoofdstad van hun toekomstige staat moet worden.

Zelfs een ongetraind oog ziet meteen het verschil tussen de Palestijnse en de Israëlische wijken. De Palestijnse kinderen hebben nauwelijks speelpleinen en groene ruimtes. De wegen zijn slecht aangelegd en er slingert overal vuil. Mensen wonen er op mekaar gepakt in gammele woningen. Het contrast kan niet groter zijn dan met de propere straten en goed onderhouden speeltuintjes en parken aan de Israëlische kant. De Palestijnse burgers betalen nochtans evenveel belastingen als de Israëliërs. Water en elektriciteitsvoorzieningen zijn ook lamentabel in Oost-Jeruzalem.

En werk is er al helemaal niet. Dat is volgens sommigen de grote oorzaak van het protest. “Over 10 jaar zal er een Palestijnse meerderheid zijn in Jeruzalem. De Israëlische regering weigert dat in te zien. Als ze doorgaat in deze richting zal zich dat tegen hen keren”, nog eens Moshe Amirav. “De Palestijnen zullen dan terecht beweren dat zij recht hebben op de stad. Wat gaat er dan gebeuren?”

Volgens Fakhri Abu Diab uit Al Bustan leeft 82% van de Palestijnen in Oost-Jeruzalem onder de armoedegrens en is 46% werkloos. “Mensen zijn niet werkloos uit eigen wil. Er zijn zoveel beperkingen voor de Palestijnen en Israëliërs die Palestijnen in dienst willen nemen, worden daardoor ontmoedigd,” volgens Fakhri. “Als je dan nog eens duizenden politiemensen in de straten opstelt, in het midden van de nacht op de deuren van de mensen gaat kloppen en lukraak kinderen arresteert, dan vraag je om problemen.”

Abdel Rahman Al-Shaludi was zo’n jongen. Hij werd vorig jaar gearresteerd door de politie en zat 14 maanden in de cel. Hij zou, volgens mensen die de familie goed kennen, gezondheidsproblemen ontwikkeld hebben na zijn verblijf in de gevangenis en daarna niet meer aan werk geraakt zijn. De Shin Bet (de Israelische geheime dienst) zou geprobeerd hebben hem te overhalen om voor hen te werken, maar dat zou hij herhaaldelijk geweigerd hebben. Zijn moeder zegt nog met hem naar de psycholoog geweest te zijn. Uiteindelijk pleegde hij een aanslag. Of was het een wanhoopsdaad ? Afgelopen week reed hij in op een groepje mensen dat stond te wachten op de stadstram. Daarbij lieten drie mensen het leven. De dader is doodgeschoten door de politie; een drie maand oude baby is kort na de aanslag (ongeval volgens de familie) overleden en een jonge vrouw van vooraan in de twintig, bezweek een paar dagen later aan haar verwondingen.

De Israëlische politie liet er geen gras over groeien om het huis van de jonge man binnen te vallen, de boel overhoop te zetten en zijn jongere broer van 15 te arresteren. Er werd in de Israëlische berichtgeving ook meteen van een terroristische aanslag gesproken nog voor de zaak onderzocht werd. Terwijl een week eerder een Israëlisch koppel een Palestijns meisje van 5 doodreed zonder dat er een moment getwijfeld werd dat het om een ongeval ging. De begrafenis van de jonge man uit Silwan, was opnieuw een reden voor de andere jongeren om hun ongenoegen te uiten en op straat te komen.

Begin augustus duwde een jonge Palestijn in dezelfde buurt met zijn bulldozer een bus omver. Daarbij kwam een nietsvermoedende Israëlische voorbijganger om het leven. Diezelfde dag was er nog een drive-by-shooting aan de Hebrew universiteit. In Sheikh Jarrah, Oost-Jeruzalem werd wat later een Palestijnse jongen van 15 neergeschoten door het Israëlische leger. Hij overleed later aan zijn verwondingen. En ook in het vluchtelingenkamp van Shuafat werd een jonge Palestijn doodgeschoten. Eind vorige week viel er nog een slachtoffer in Ramallah. De lijst van incidenten is lang en ze volgen mekaar tegenwoordig sneller op. Van schijnbare rust is geen sprake meer.

Vanochtend zijn we wakker geworden met het geluid van politiehelikopters. Die waren op zoek naar de dader van een aanslag die gisterenavond in het hart van West-Jeruzalem is gepleegd. Opnieuw een drive-by-shooting. Het doelwit was de extreem-rechtse joodse activist Yehuda Glick. Zijn toestand is kritiek. De vermoedelijke Palestijnse dader is doodgeschoten. Ondertussen is het Tempelbergcomplex afgesloten voor zowel moslims als joden. De stad zindert.

Het klimaat is duidelijk veranderd. Sinds de recente oorlog in Gaza is de haat tussen Palestijnen en Israëliërs alleen maar toegenomen. Net als het wederzijdse wantrouwen. Israël lijkt er ook alles aan te doen om dat wantrouwen en die haat aan te wakkeren. Tijdens de afgelopen heilige hoogdagen van de joodse gemeenschap waren er de nodige spanningen in de oude stad rond de Al-Aqsa moskee en de Klaagmuur. Beide heilige plekken liggen op een steenworp van mekaar, wat geregeld voor problemen zorgt.

De Israëlische regering heeft echter de contraproductieve maatregel genomen om de toegang tot de Al-Aqsa moskee te verbieden voor iedereen onder de 50 jaar. Waardoor de meeste moslims zich gedwongen zagen hun vrijdaggebed op straat te voltrekken. Dat terwijl leden van het Israëlische parlement een vrijgeleide kregen tot het complex rond de moskee. Sharon heeft met een gelijkaardige bezoek aan de Tempelberg/Al Aqsa in 2000 de tweede intifada uitgelokt.

De Palestijnse bevolking voelt zich meer en meer in het nauw gedreven en niet alleen in de oude stad. De Israëlische regering blijft maar bouwplannen uit haar mouw schudden voor duizenden woningen op bezet Palestijns gebied. Netanyahu lijkt zich daarbij niet te storen aan de kritiek die hij krijgt van de Amerikanen en van Europa. Kolonies zijn alsnog illegaal volgens internationaal recht. Maar Netanyahu is heer en meester van het woord dat hij te pas en te onpas omdraait: “Niet de bouw van de nederzettingen in Oost-Jeruzalem is een obstakel voor vrede, maar de kritiek, de reactie van de westerse landen.”

Een ander probleem zijn de joodse kolonisten. Radicale elementen kopen huizen in Arabische wijken en proberen zo ook dat deel van de stad in te palmen. Netanyahu zegt geen enkel probleem te hebben met Joden die zich willen vestigen in dat deel van de stad. Palestijnen mogen immers ook in West-Jeruzalem wonen.

Het feit dat de Palestijnen niet opgezet zijn met hun nieuwe buren en dat je bezwaarlijk kan spreken van goed nabuurschap, laat hij hier even buiten beschouwing. De kolonisten hebben dag en nacht veiligheidsagenten om zich heen die betaald worden door het ministerie van huisvesting. Dat heeft kwaad bloed gezet bij de Palestijnen, die geen andere keus hebben dan te blijven waar ze nu zijn, anders verliezen ze hun verblijfsvergunning, hun Jerusalem ID.

Netanyahu belooft de rust te doen weerkeren met ijzeren hand, maar weigert de ernst van de zaak in te zien. Dat geldt trouwens ook voor een groot deel van de bevolking in West-Jeruzalem. Het gekke is dat je de rellen ook niet hoeft te zien of te horen als je dat niet wil. Je kan er gemakkelijk aan ontsnappen. Nu nog wel. Maar als de rellen niet te gronde wordt aangepakt, zal Jeruzalem nog lang branden, voorspellen de waarnemers.

De meningen over en de inschattingen van de huidige spanningen in Jeruzalem lopen wat uiteen. Niet iedereen is het er over eens dat we te maken hebben met een derde intifada. Volgens sommigen is die derde intifada trouwens al begonnen op het moment dat de tweede geëindigd is, namelijk in 2004. Op 24 juni jongstleden heeft Hamas-topman, Ismail Haniyeh, de derde intifada officieel afgekondigd. Israëlische troepen kamden op dat moment de streek rond Hebron uit op zoek naar de drie ontvoerde Yeshiva-studenten.

Anderen zeggen dan weer dat de Palestijnen de relatieve rust die er nu heerst niet op het spel willen zetten. De tweede intifada heeft destijds zoveel kapot gemaakt, dat ze wat terughoudender zijn geworden. Ook aan Israëlische kant is er geen echte bereidwilligheid om de zaak op de spits te drijven. Hoe het ook zij : het recept is er en ook alle ingrediënten lijken aanwezig. De derde intifada kan elk moment opgediend worden. Op Israëlische of Palestijnse wijze.

Na iets meer dan een jaar in de stad gewoond te hebben, kunnen ik en mijn huisgenoten ondertussen het onderscheid maken tussen vuurwerk en het serieuzere werk. Ik herinner mij dat ik de eerste maanden van ons verblijf hier regelmatig opschrok van zo’n knaller. Ik heb dat vuurwerk ook vaak vervloekt, omdat ze er maar niet genoeg van leken te krijgen, de Palestijnen. Nu er regelmatig geschoten wordt in de vallei recht tegenover ons huis, betrap ik mezelf erop dat ik terug verlang naar de onschuldige knallers van een paar maand geleden. Een boeket ter afronding zou trouwens ook niet slecht zijn.

(Nicky Aerts is VRT-correspondent in Jeruzalem)