Akkoord om situatie in Oekraïne te ontmijnen

Het akkoord is een eerste doorbraak in wat nu de "desescalatie" in Oekraïne moet worden na de recente machtswissel. Tot nu toe waren oost en west totaal verdeeld over die kwestie.

De VS, de EU, Oekraïne en Rusland zijn het in Genève in Zwitserland nu eens geworden over een stappenplan voor een normalisering van de situatie in Oekraïne en in heel de regio.

Cruciaal daarbij is dat alle partijen zijn overeengekomen dat alle illegale gewapende milities ontwapend moeten worden. Dat laat zowel op pro-Russische milities als op extremistische Oekraïense nationalisten. Ook moeten alle gebouwen die door pro-Russische groepen bezet zijn, ontruimd worden en overgedragen worden aan de autoriteiten in Oekraïne, maar tegelijk is ook sprake van het ontruimen van straten en pleinen in heel Oekraïne. Dat laatste kan slaan op het Maidanplein in Kiev waar pro-Europese militanten actie voeren.

Oekraïne zou ook een amnestie afkondigen voor alle actievoerders die zich aan het bovenvermelde akkoord houden. Wie zich daar niet aan houdt en toch blijft doorgaan met bezettingen, riskeert wel vervolging.

Tenslotte veroordeelt de verklaring ook alle vormen van geweld, extremisme en onverdraagzaamheid, met name ook antisemitisme. VS-minister John Kerry was erg scherp voor mensen die in Oost-Oekraïne pamfletten met anti-Joodse boodschappen hebben verspreid. Tegelijk wordt opgeroepen tot een nationale dialoog tussen alle groepen in Oekraïne.

Waarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) zouden toezien op de uitvoering van het akkoord. De pro-Russische actievoerders in Donetsk weigeren vooralsnog om de overheidsgebouwen te verlaten als ook het Maidanplein in Kiev niet ontruimd wordt.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken John Kerry benadrukte dat het akkoord niet enkel bij woorden mag blijven. Als de pro-Russische groepen zich niet aan het akkoord houden en Rusland de onrust blijft opstoken in het oosten van Oekraïne, dan zullen verdere sancties onvermijdelijk zijn, waarschuwde hij.

Over wat er met het Krimschiereiland moet gebeuren, is nog niet duidelijk. Daarover is in de verklaring niets gezegd. Op vraag van een journalist op de persconferentie, benadrukte Kerry dat de VS bij het standpunt blijft dat de Krim bij Oekraïne hoort en dat de annexatie door Rusland onwettig is en niet aanvaard wordt door het Westen.

In het akkoord zijn er wel twee Russische toegevingen. Zo wordt niet verder aangedrongen op de "federalisering" van Oekraïne zoals Moskou dat geëist had. Tegelijk is het de eerste keer dat Rusland rechtstreeks onderhandelt met de nieuwe prowesterse regering in Kiev die het tot nu toe onwettig had beoordeeld.

Het is de ook eerste keer sinds de crisis in Oekraïne dat oost en west het over iets eens worden. Nu moet dat akkoord in Genève nog wel uitgevoerd worden en het is niet duidelijk of de pro-Russische milities zich daaraan zullen houden. Mogelijk zal Moskou hen daar nu wel toe aanzetten en dan lijkt een mogelijke Russische invasie van Oekraïne of een eventuele opdeling van het land vermeden.

Zelfs als het akkoord op het terrein tot een desescalatie leidt, dan blijven de relaties tussen het Westen en Rusland wellicht nog voor lange tijd slecht. Dat wil niet zeggen dat er nu een nieuwe Koude Oorlog begonnen is, maar het vertrouwen is nu wel helemaal weg en Koude Vrede lijkt de realiteit.