Varkensorganen transplanteren in mensen komt stap dichterbij

"Xenotransplantaties", organen transplanteren van de ene soort naar de andere, zijn al lang een droom van wetenschappers. Het tekort aan menselijke organen blijft immers een enorm probleem. Patiënten moeten vaak jarenlang wachten op een geschikt orgaan. Of ze sterven terwijl ze op de wachtlijst staan.

In het midden van de jaren 90 werd gehoopt dat genetisch gemodificeerde varkens konden zorgen voor een eindeloze voorraad organen voor patiënten, en dat transplantaties van een soort naar een andere in het verschiet lagen. Maar de klinische proeven kwamen tot stilstand uit schrik dat mensen geïnfecteerd zouden kunnen worden met dierlijke virussen. Bij varkens gaat het dan specifiek om de zogenoemde retrovirussen, waarvan het onduidelijk is welk effect ze zouden hebben.

Dankzij de CRISPR-gentechnologie is er de jongste jaren opnieuw schot in de zaak gekomen. De techniek laat toe om stukjes DNA "weg te knippen". Eerst slaagden wetenschappers van de Harvard Medical School erin om op die manier meer dan 60 kopieën van een varkensretrovirus te verwijderen.

Hoofdonderzoeker George Church, een bekende naam in de VS, heeft ook een eigen bedrijf opgericht: eGenesis. En dat heeft intussen verdere stappen vooruit gezet. In een nieuw rapport, dat verschenen is in het vakblad Science, leggen de wetenschappers uit dat ze erin geslaagd zijn om de virusvrije cellen te klonen en vervolgens te laten ontwikkelen tot een embryo.

Die embryo's werden ingeplant bij een zeug en dat resulteerde uiteindelijk in 15 gezonde biggetjes, genetische kopieën van het varken dat de initiële cel leverde. Het oudste is momenteel 4 maanden oud. Alle varkens werden geboren zonder retrovirussen in hun DNA.

Het gaat om een belangrijke stap, maar varkensorganen transplanteren in mensen is nog niet voor morgen. Zo is er naast het virusprobleem ook de kwestie van de immunologie. Ons immuunsysteem stoot het "vreemde" varkensorgaan af. Daar is nog geen afdoende oplossing voor. Bovendien zullen er nog jaren van testen nodig zijn.

Intussen wordt ook voortgewerkt aan een andere techniek: menselijke organen laten groeien in varkens. Door menselijke stamcellen in te brengen in varkensembryo's zijn wetenschappers erin geslaagd om mens-varkensembryo's - gekend als "chimaera's" - te produceren. Zo'n chimaera blijft een dier, maar dan met menselijk weefsel of een menselijk orgaan. Meer daarover leest u hier.