Wespen: Hoe kan je ze zoet houden?

Al is de vergissing snel gebeurd, zeg niet zomaar “wesp” tegen een bij of een hommel. Het onderscheid is om tal van redenen van belang, al was het maar omdat bijen en hommels uit zichzelf doorgaans geen mensen lastigvallen, gewoon omdat ze daar zin in hebben. Hoe kunnen we een wesp herkennen?

Wespachtigen (Vespoidea) zijn een zogenoemde superfamilie, met een waaier aan families, soorten en ondersoorten. De wespen die wij het meest ontmoeten, maken deel uit van de plooivleugelwespen (Vespidae). Ook daar zijn er onderverdelingen, zoals de veldwespen (Polistinae) en de papierwespen (Vespinae). De gewone wesp (Vespula vulgaris), de Duitse wesp (Vespa germanica), de hoornaar (Vespa cabro)… het zijn die wespen die erom bekend staan dat ze mensen durven lastigvallen.

Wespen worden 17 tot 20 millimeter groot (hoornaars tot 35 mm) en hebben een typisch slanke bouw (niet voor niets hebben we het over “een wespentaille”). Hun achterlijfje is geel-zwart gestreept en –belangrijk om het onderscheid te maken met bijen en hommels- niet behaard.

De meeste wespen leven in groep. De koningin start in het voorjaar met de bouw van een nest: in een boom, een schuur, onder een dak… De werksters nemen later dat klusje over en gaan ook op zoek naar eiwitrijk voedsel om de nieuwe larven mee te voeden: vooral kleine insecten en rupsen, maar ook groente- en fruitafval en karkassen van dieren. In ruil scheiden de larven een zoete stof af waar de werksters zich aan te goed doen. Een wespennest overleeft doorgaans een jaar: de vorst tijdens de wintermaanden is er dikwijls te veel aan.

Wespen zijn bijzonder licht ontvlambaar, ze hebben niet veel nodig om zich van hun boze kant te laten zien. Zelfs als ze nog maar het mínste idee hebben dat hun nest in gevaar zou kunnen zijn, of zijzelf. In tegenstelling tot bijen en hommels durven wespen ook gewoon zomaar, zonder reden, in de aanval te gaan.

Vooral vanaf het einde van de zomer en in de herfst gaan wespen overlast veroorzaken voor mensen. Het aantal larven in het nest neemt stilaan af, de werksters hebben steeds minder te doen, en er is ook minder zoetigheid te vinden in het nest zelf. Dus gaan ze het maar elders zoeken. En waar is de meeste zoetigheid te vinden? Juist ja, in de buurt van mensen.

Niet alle wespensoorten zijn agressief. De “grootste stekers” zijn de gewone wesp en de Duitse wesp, in mindere mate de hoornaar. Een steek van de hoornaar is wel pijnlijker. Wespen hebben een angel zonder weerhaken, in tegenstelling alweer tot bijen en hommels, en kunnen dus meerdere keren steken. Tot tien keer na elkaar is geen uitzondering.

Als een wesp steekt, spuit hij kleine hoeveelheden gif in bij het slachtoffer. Dat bevat lokstoffen waardoor andere wespen die eventueel in de buurt zijn, aangetrokken kunnen worden.

Tel een en ander bij elkaar en dan weet je dat het aantal wespensteken bij een aanval serieus kan oplopen. Op zich dus niet zo onlogisch dat we er een beetje/erg panisch op reageren.

• Wespen zien snelle bewegingen beter dan trage. Sla dus niet naar een wesp, zet het ook niet meteen op een lopen. Kalm blijven zorgt er meestal voor dat wespen vanzelf afdruipen.
• In dezelfde categorie: maak geen plotse of zwaaiende bewegingen om ze weg te jagen, dan maak je hen boos. “Schiet” ze weg van je lichaam met je vinger.
• Wespen worden geprikkeld door felle kleuren, in positieve en negatieve zin. Opvallende kleuren zou je dus kunnen vermijden als je hen niet wil uitlokken.
• Ook zoete en scherpe geuren kunnen wespen aantrekken dan wel irriteren. Denk er even aan als je je parfum of deodorant uitkiest.
• Buiten eten is heerlijk, maar controleer toch even je bord voor je iets in je mond steekt. Idem voor je glaasje, blikje of flesje. Dek het af of gebruik een rietje. Je zou niet de eerste zijn die ongemerkt een wesp naar binnen krijgt, met alle gevolgen vandien.
• Eten dat we ergens langere tijd niet afgeschermd laten liggen of dat we weggooien? Trekt hongerige wespen aan. Laat het dus niet rondslingeren. En ga niet te dicht bij een vuilnisbak zitten picknicken, bijvoorbeeld.
• Hoe onbedwingbaar ook, ga niet gillen of roepen als je aangevallen wordt: wespen kunnen in je mond vliegen.
• Wespen zullen te allen prijze hun nest beschermen, blijf dus uit de buurt van een nest en ga ze daar ook niet lastigvallen.
• Ontdek je een wespennest aan of in je huis, garage of tuin en wil je er liever van af? Op internet vind je allerlei trucjes om het zelf aan te pakken. Niet het beste idee, gelet op het "explosieve" karakter van wespen. Bel de brandweer of een gespecialiseerd bedrijf. Probeer het in geen geval zelf als je niet goed weet hoe eraan te beginnen.

In de handel zijn allerlei middeltjes te koop om wespen te verjagen. Een anti-insecten- of antiwespenspray, bijvoorbeeld. Er bestaan ook nep-wespennesten om op te hangen in de buurt van je huis, het best zo vroeg mogelijk in het seizoen, als koninginnen op zoek zijn naar een goede woonplek. Wespen zouden denken dat er op die plaats al een vijandige kolonie leeft en dus uit de buurt blijven. Heb je last van een echt nest, kan je ook antiwespenpoeder overwegen.

Heb je geen zin om (veel) geld uit te geven, dan zijn er nog altijd middeltjes uit huis, tuin en keuken. Zo zijn er heel wat geuren waar wespen naar verluidt niet tegen kunnen en in een grote boog om heen zouden vliegen. Het proberen waard, misschien?

• Ammoniak: in een bakje water
• Azijn: puur of in een bakje water
• Etherische olie: enkele druppeltjes lavendel- of citronella-olie in een bakje water
• Koffie: gemalen, ongebruikte koffie in een schoteltje laten branden
• Kruidnagel: los in een schoteltje, in een bakje water of geprikt in een sinaasappel of citroen geprikt
• Munt: een plantje of druppeltjes etherische olie in een bakje water
• Rozemarijn, al dan niet op de barbecue
• Gesnipperde ui
• Wierook of geurkaarsen

Iets minder vriendelijk: een wespenval kopen of er zelf eentje maken. Snij de bovenkant van een plastic fles en giet er iets zoets in. Smeer eventueel confituur op de dop en steek die omgekeerd in de fles, als een trechter. Wespen komen af op het zoete goedje, maar zullen uiteindelijk in de fles vallen en er niet meer uit raken.

Wel even opletten: zet geen wespenval als je geen wespennest in je buurt hebt. Anders ga je alleen maar wespen lokken.

Een wespensteek is vrij pijnlijk, zoals de meesten onder ons al wel ervaren hebben. Bij de meeste mensen blijft de last gelukkig maar plaatselijk: roodheid, pijn, jeuk, een lichte zwelling en jeuk.

• Tip van het Rode Kruis: spoel en koel onder stromend water of met wat in doeken gewikkelde ijsdoekjes. Dat beperkt de zwelling, de jeuk en de pijn.
• Appel- of keukenazijn of citroensap (producten met een zuurbasis) op de plaats van de steek kunnen het gif neutraliseren.
• Bij apotheken, drogisten en supermarkten kan je ook zalfjes vinden, meestal met lidocaïne en/of menthol.
• Van aloë vera-gel wordt gezegd dat het verzachtend werkt. Te koop in natuurwinkels en sommige drogisterijen, of je kan ook gewoon een blad van je aloë vera-plant trekken en het sap eruit persen.
• Krijg je meer dan één steek, dan kunnen de effecten navenant zijn. Vermoeidheid, hoofdpijn, draaierigheid, maag- en darmklachten… Een bezoek aan de huisarts is niet per sé noodzakelijk, tenzij je je echt zorgen maakt. Een volwassene die meer dan 20 steken krijgt, moet wel naar het ziekenhuis ter voor observatie.
• Als je gestoken wordt in je mond, tong, keel, nek is wel altijd voorzichtigheid geboden. Door de plaatselijke zwelling kan je in ademnood raken. Zuig op ijs of koel de mond met koud water, raadpleeg een arts indien nodig.

Sommige mensen zijn allergisch aan wespensteken, onafhankelijk van hoeveel steken ze krijgen en waar. Een anafylactische shock kan het gevolg zijn. Let op als je binnen de 5 of 15 minuten de volgende symptomen opmerkt: enorme zwelling en roodheid op de plaats van de steek, netelroos over het hele lichaam, opgezwollen tong en strottenhoofd, slik- en ademhalingsproblemen, benauwd gevoel, dalende bloeddruk, misselijkheid, duizeligheid, bewustzijnsverlies. Waarschuw onmiddellijk de hulpdiensten.

Als je al eens allergisch reageerde op een wespensteek, is het risico dat dat een volgende keer opnieuw gebeurt, vrij groot. Je huisarts kan je adviseren over hoe je je kan wapenen. De meeste mensen die allergisch reageren, hebben antihistaminica (medicatie die allergische reacties onderdrukt), corticosteroïden (medicatie die ontstekingen vermindert) en een adrenalinepen (een “epi-pen”) in huis.

Toch even bezinnen in al het wespengeweld: wespen zijn best nuttige beestjes. Wist je dat één enkel wespennest tot 2 miljoen vliegen en muggen per jaar kan verorberen? Een vernietigd wespennest levert dus potentieel 2 miljoen muggen en vliegen extra op die overlast veroorzaken…