Oude voorvader van dino's liep zoals een krokodil

Onderzoekers hebben zich al lang afgevraagd hoe de vroegste verwanten van de dinosauriërs er zouden uitgezien hebben. De meesten van hen veronderstelden dat ze leken op mini-dino's, zowat de grootte van een kip hadden, en dat ze op twee poten liepen.

De ontdekking van Teleocrater rhadinus dwingt hen echter om hun veronderstellingen opnieuw te bekijken. De fossiele resten van Teleocrater zijn gevonden in het zuiden van Tanzanië. Het dier was zo'n twee tot drie meter lang, en had een lange nek en staart. Het was een vleeseter, en kende een grote verspreiding, van Rusland tot India en Brazilië. Maar in tegenstelling met wat gedacht werd, liep Teleocrater op vier krokodilachtige poten en niet op twee. 

De ontdekking, die gepubliceerd is in het wetenschappelijke tijdschrift "Nature", vult een leemte in het fossielenbestand.

"De ontdekking van Teleocrater verandert fundamenteel onze ideeën over de vroegste geschiedenis van de verwanten van de dinosaurussen", zei hoofdauteur Sterling Nesbitt van Virginia Tech in Blacksburg aan de National Science Foundation (NSF). Maar hij voegde er ook aan toe: "Ze roept wel veel meer vragen op dan ze antwoorden geeft."

Voorstelling van een Teleocrater rhadinus (illustratie: Gabriel Lio/Museo Argentino de Ciencias Naturales, Buenos Aires via AP)

Teleocratus rhadinus leefde nog voor de dinosaurussen, zo'n 245 miljoen jaar geleden in het Trias-tijdperk. Hij duikt op in de fossielen net nadat de archosauria zich opgesplitst hebben in twee groepen. De archosauria zijn een grote groep reptielen waar de dinosaurussen toe behoren, de vogels, de pterosaurussen - vliegende reptielen - en de krokodilachtigen.

Zo'n 250 miljoen jaar geleden splitste die groep zich in twee groepen: een "vogelgroep", waaruit de dinosaurussen en de vogels zouden voortkomen, en een "krokodilgroep", waaruit de alligators, krokodillen en een hele reeks inmiddels uitgestorven leden zouden voortkomen. En Teleocrater is het oudste bekende lid van die eerste groep, de vogelgroep. Het was wel geen directe voorouder van de dinosaurussen, maar eerder een "neef". Maar omdat Teleocrater tot de vogelgroep behoort, is het zo verrassend dat hij zich voortbewoog zoals de krokodillen, en enkelgewrichten had zoals krokodillen.

De beenderen die gevonden zijn van Teleocrater en een reconstructie (illustratie: Nesbitt, Butler et al. in Nature).

De eerste fossielen die aan Teleocrater toebehoorden, werden al in 1933 gevonden in Tanzanië en in de jaren 50 bestudeerd in het London's Natural History Museum door Alan Charig.

Charig, de curator van de fossiele reptielen, amfibieën en vogels van het museum, kon echter niet vaststellen of Teleocrater nauwer verwant was aan de krokodillen of aan de dinosaurussen, omdat de vondst onvolledig was. Er ontbraken belangrijke beenderen, onder andere de enkels. 

In 2015 ontdekten Nesbitt en zijn team in Tanzanië echter nieuwe specimens, en deze keer hadden die wel intacte enkelbeenderen. Die ontdekking is nu dus gepubliceerd, en er blijkt uit dat Teleocrater wel degelijk een van de oudste leden van de "vogelgroep" van de archosauria is, en dat het dier er meer uitzag als een krokodil dan als een vogel. Dat neemt niet weg dat Teleocrater ook wel een aantal kenmerken vertoont die typisch zijn voor de latere dinosaurussen.

Het team is van plan om opnieuw in het zuiden van Tanzanië te gaan zoeken naar de ontbrekende delen van het skelet van Teleocrater.

"Het ontdekken van zo een belangrijke nieuwe soort is iets wat men maar eens in zijn leven meemaakt", zei hoofdauteur Nesbitt aan het NSF.

"Het is zo opwindend om puzzels zoals Teleocrater op te lossen, waarbij we eindelijk moeilijke assemblages van fossielen op kunnen lossen, en nieuw licht kunnen werpen op bredere anatomische en biogeografische trends bij iconische groepen van dieren", zo voegde mede-auteur Michelle Stocker er nog aan toe. Stocker is paleontoloog aan Virginia Tech.