Bubbelwolken en vliegsporen: nieuwe wolken aan de hemel
De International Cloud Atlas, een publicatie van de World Meteorological Organization (WMO), verscheen voor het eerst in 1896 en geldt als een belangrijke referentie voor weerkundige diensten, het luchtverkeer en de scheepvaart. De eerste editie omvatte 28 kleurenfoto's en zette gedetailleerde standaarden uit om wolken te classificeren. De laatste editie dateert van 1975 (met een geannoteerde versie in 1987) en is intussen een collector's item.
De nieuwste versie van de International Cloud Atlas zal in eerste instantie beschikbaar zijn als webportaal en voor het eerst ook toegankelijk zijn voor het grote publiek. Meest in het oog springend is echter de toevoeging van nieuwe wolkentypes, en dat voor het eerst in tientallen jaren.
Een omgekeerd berglandschap in de lucht
De meest bekende is de asperitas, ook wel "bubbelwolk" genoemd, met een sterk chaotisch golvend oppervlak, waardoor de wolk in kwestie lijkt op een omgekeerd berglandschap of een ruwe zee.
Dit type wolk werd voor het eerst gespot in de VS in 2006. Al snel begon de Cloud Appreciaton Society, een internationaal initiatief van wolkenfans met 43.000 leden, te lobbyen om de asperitas op te nemen in de International Cloud Atlas. De erkenning door de WMO is voor hen de kers op de taart.
De als conservatief geldende World Meteorological Society erkent nog heel wat andere fenomenen die kunnen doorgaan als "wolk". De organisatie maakt zich sterk dat het "geregeld voorkomende weerpatronen" zijn. Het zijn met andere woorden geen freaks of nature.
"Tradities uit de 19e eeuw, technologie uit de 21e eeuw"
"De International Cloud Atlas combineert tradities uit de 19e eeuw met de technologie van de 21e eeuw", zegt Petteri Taalas, de voorzitter van de WMO. De organisatie heeft zich deze keer niet alleen gebaseerd op puur wetenschappelijke gegevens, maar ook op honderden foto's die wolkenspotters wereldwijd ingestuurd hebben.
Voor het eerst erkent de WMO processen die kunnen leiden tot wolkenvorming, zoals bosbranden en watervallen. En menselijke invloeden: ook de "contrails", de wolkensporen van vliegtuigen krijgen een vermelding. Daarnaast omschrijft de atlas fenomenen waarvan allicht niet iedereen zal vinden dat ze gelden als "wolk", zoals regenbogen, halo's, hagelstenen en "sneeuwduivels" (een soort sneeuwkolom die de wind van de grond opblaast).
Een greep uit het nieuwe aanbod
- Cataractagenitus
Het resultaat van wolkenvorming bij watervallen - Cauda ("tail cloud", oftewel staartwolk)
- Cavum ("hole-punched cloud", "fall streak holes")
Grote gaten in een wolkendek aan een bewolkte hemel - Contrail
Wolken gevormd worden door vliegtuigen. Zulke "vliegsporen" die langer dan tien minuten blijven hangen, worden ondergebracht als een variatie op de Cirrus-wolk. - Flammagenitus
Wolken die gevormd worden als het resultaat van de warme luchtstromen bij bos- en andere natuurbranden, zichtbaar als een soort bubbel van witte rook boven een rookkolom. - Fluctus ("Kelvin-Helmhotz cloud")
Wolken die eruit zien als golven - Flumen
Vooral bekend bij tornadojagers, die het fenomeen omschrijven als "beaver's tail", een beverstaart, naar de vorm en de plaats middenin in een heftige storm. - Murus ("wall cloud")
Zichtbaar als een gigantische donkere "muur" bij stormweer - Volutus ("rolwolk")
een "lange, typisch laaghangende, horizontale, buisvormige wolkenmassa" die zich "al rollend lijkt voor te bewegen"
Contrail
Murus ("wall cloud")
Volutus ("rolwolk")
