Hoe je brein offline kan gaan bij het maken van fouten

Wie heeft het nog niet meegemaakt, stressy situaties waarin de slechte beslissingen zich opstapelen en je de ene fout na de andere blijft maken. Heel wat slapstick uit de oude doos is daar zelfs op gebaseerd. Wetenschappers hebben nu iets meer inzicht gekregen in het hersenmechanisme dat op dat moment speelt. En nee, het heeft niets te maken met domheid of onhandigheid.

"Er is een bepaald gebied in onze hersenen dat onze acties monitort en ons signalen stuurt als we iets verkeerds doen. Op die manier kunnen we ons gedrag bijsturen", zegt psycholoog George Buzzell van de University of Maryland, die de het onderzoek leidde. Maar dat systeem kan soms wel eens tilt slaan.

Hoe dat precies gebeurt, staat beschreven in het vakblad Journal of Neuroscience. Als we geconfronteerd worden met een stroom van snelle beslissingen lijkt het erop dat het opmerken van een fout alleen al ons zodanig kan afleiden dat de kans op een volgende beslissing die wél juist is, kleiner wordt.

Samen met collega's van de George Mason University in Fairfax, Virginia, onderzocht Buzzell de hersenactiviteit van 23 mensen terwijl ze een opdracht met veel "snelle" beslissingen moesten uitvoeren. Ze kregen op een scherm twee concentrische cirkels te zien die kort oplichtten. Ze moesten hun ene hand opsteken als de cirkels dezelfde kleur hadden, en de andere hand als ze een licht verschillende tint zagen.

Na een fout antwoord bleken de deelnemers de volgende vraag doorgaans juist te beantwoorden als ze minstens een seconde de tijd kregen om zich te herstellen. Als de volgende vraag echter zeer snel na het foute antwoord kwam, minder dan 0,2 seconden, ging de nauwkeurigheid er met 10 procent op achteruit. Een domino-effect van foute beslissingen.

Een analyse van de hersenactiviteit in de visuele cortex (het hersengebied dat visuele prikkels verwerkt, nvr) toonde ook aan dat de deelnemers minder aandacht aan de volgende vraag besteedden als ze net een fout antwoord gegeven hadden, dan wanneer ze een juist antwoord gegeven hadden.

Het cognitieve proces van de hersenen om een fout op te merken, te verwerken, en te corrigeren is soms iets te veeleisend. Ons brein gaat dan als het ware even offline, heeft even tijd nodig om te leren. We verliezen de aandacht, aandacht die anders zou worden besteed aan het uitvoeren van de taak, zegt Buzzell. Met als resultaat: een grotere kans op fouten.

In het echte leven hebben mensen doorgaans wel tijd om stil te staan bij een foute beslissing voor ze een andere beslissing moeten maken, zelfs al is het maar enkele seconden, zegt Jan Wessel van de University of Iowa.

Maar bij dingen als autorijden of musiceren moeten mensen net snel herstellen van fouten terwijl ze tegelijk de rest van de taak juist moeten blijven uitvoeren.

Kunnen we dan iets doen om te vermijden dat we de ene fout na de andere maken in dat soort situaties? Gewoon: sta even stil en haal diep adem. En dan lukt het wel. Hopelijk.