Het gezondste hart in Bolivia: kunnen wij er iets van leren?

Waar wonen de mensen met het gezondste hart ter wereld? In het regenwoud in Bolivia, zo blijkt uit een onderzoek in het Amerikaanse wetenschappelijke blad The Lancet dat is voorgesteld op een congres van de American College of Cardiology. Bij de zogenoemde Tsimane vertoont bijna niemand tekenen van verstopte bloedvaten, zelfs niet op hoge leeftijd. "Het is een onvoorstelbaar volk", zeggen cardiologen en antropologen, "met radicaal andere manieren van eten en leven." Hoewel de rest van de wereld zich niet opnieuw kan bekeren tot een leven als jager-verzamelaar, "kunnen we er wel iets uit leren."

Tsimane (fonetisch: "chie-meej-neej") is de naam voor het volk in het Amazonewoud in de Boliviaanse vlaktes. Met zo'n 16.000 zijn ze. Hun manier van leven vertoont grote gelijkenissen met menselijke beschavingen van duizenden jaren geleden: ze jagen, vissen en verbouwen het land om in hun levensonderhoud te voorzien. De Tsimane wonen erg verdoken en afgelegen van de bewoonde wereld, het was dus niet zo simpel om hen te bereiken.

De onderzoekers moesten meerdere vluchten nemen, een dag in een kano doorbrengen en een jeep-rit van 6 uur uitzitten voor ze hen konden bereiken. En vervolgens met de deelnemers aan de studie dezelfde trip terug ondernemen naar de dichtstbijzijnde stad met een ziekenhuis.

Het team betrok niet alleen eerdere onderzoeksgegeven van overleden Tsimane in de studie, ze kregen ook 705 mensen zo ver om hun hart te laten controleren onder een CT-scanner. Ook hun gewicht, hartslag, bloeddruk, cholesterol en bloedsuiker werden gemeten. In ruil voor hun inspanningen kregen de deelnemers bedankjes in natura, zoals draad en garen. De gegevens werden daarna vergeleken met die van 6.800 Amerikanen.

De onderzoekers wilden de zogenoemde calciumscore bepalen, de afzetting van kalk in de kransslagaders. CAC ("coronary artery calcium") is een belangrijke indicatie voor de ontwikkeling van hart- en vaatziekten.

Wat blijkt? Op 45-jarige leeftijd had bijna niemand van de Tsimane aderverkalking. Ter vergelijking: bij 45-jarige Amerikanen is dat 25 procent. Op 75-jarige leeftijd is twee derde van de Tsimane-bevolking nog altijd "kalkvrij", terwijl maar liefst 80 procent van de 75-jarige Amerikanen op die leeftijd aderverkalking heeft.

"Het cijfer is veel lager dan in eender welke andere populatie waarover gegevens beschikbaar zijn", zegt antropoloog Michael Gurven van de University of California aan de BBC. "Het dichtst in de buurt kwamen nog Japanse vrouwen, maar het is nog altijd van een heel andere orde."

De Tsimane zijn al decennialang het onderwerp van onderzoek, wetenschappers sluiten uit dat het "gewoon" een geval is van ongezonde mensen die jonger sterven. Wat is er dan wel aan de hand?

Belangrijke factor blijkt hun eetpatroon te zijn. Enkele gegevens op een rijtje:

• 17 procent van hun dieet bestaat uit wild, waaronder wild zwijn, tapir en capibara
• 7 procent bestaat uit vers gevangen vis, waaronder piranha en meerval
• De rest komt voornamelijk van de opbrengst van familieboerderijen die rijst, maïs, maniokwortel (cassave) en bakbananen verbouwen
• Ze eten daarnaast ook fruit en noten die ze verzamelen en plukken

Dat leidt ertoe dat:

• 72 procent van hun calorie-inname komt van koolhydraten (52 procent in Amerika)
• 14 procent van hun calorie-inname bestaat uit vet, in de VS is dat 34 procent. Ze eten ook veel minder verzadigde vetten
• 14 procent van hun calorie-inname bestaat uit proteïnen (eiwitten), net als bij de Amerikanen, maar de Tsimane eten veel meer mager vlees

De Tsimane zijn fysiek een zeer bezig volkje: elke dag zijn ze vier tot zeven uur in beweging. Mannen leggen gemiddeld 17.000 stappen per dag af, vrouwen 16.000. Zelfs zestigplussers schrijven meer dan 15.000 stappen per dag op hun conto. Cijfers die verbleken bij de "10.000 stappen per dag" die wij westerlingen graag nastreven (maar waar velen nauwelijks aan geraken, al hun inspanningen en stappentellers ten spijt.

Er is geen elektriciteit, geen stromend water. Als de Tsimane willen eten, moeten ze het zelf gaan jagen, plukken of verbouwen. Ze moeten met andere woorden wel in beweging zijn om te kunnen overleven. En ze wandelen, rijden met een fiets of gebruiken een kano om zich te verplaatsen.

Ze roken en drinken ook veel minder.

"We moeten beweging veel ruimer bekijken dan enkel sporten in het weekend", zegt cardioloog Michael Gurven. "Fiets naar het werk, neem de trap, introduceer een loopband op kantoor terwijl je werkt."

"De moderne wereld houdt ons in leven, maar de verstedelijking en de steeds specifiekere arbeidsvereisten zijn risicofactoren voor hart- en vaatziekten", zegt Gregory Thomas van het Long Beach Memorial Medical Centre in Californië. "De Tsimane wonen daarentegen in kleine gemeenschappen. Ze zijn enorm sociaal, hun leven staat in het teken van die gemeenschap. En ze staan optimistisch in het leven.

"Dit is een mooie studie uit het echte leven die bevestigt wat we weten over het voorkomen van hart- en vaatziekten", zegt professor Naveed Sattar van de University of Glasgow. "Simpel gezegd: een gezond voedingspatroon met weinig verzadigde vetten en heel veel onbewerkte producten, niet roken en een leven lang actief zijn."