WHO: "Roken kost de wereld jaarlijks meer dan 1.000 miljard"

In tegenstelling tot wat (vooral) rokers vaak beweren, levert roken de staatskas niet meer op dan het kost. Volgens het 700 pagina's dikke rapport bedragen de kosten van roken meer dan duizend miljard dollar, terwijl het jaarlijks wereldwijd maar 250 miljard aan belastinginkomsten genereert.

Om tot die conclusie te komen, namen de onderzoekers bestaand bewijs uit twee grote domeinen onder de loep. Enerzijds het economisch belang van tabak: het gebruik en de teelt ervan, de productie en de handel, de belastingen en de prijzen, maar ook de maatregelen die genomen worden om het gebruik ervan in te perken en de gevolgen daarvan. Anderzijds werden ook de wereldwijde economische gevolgen van de controle op tabak bestudeerd.

Volgens Dr. Oleg Chestnov, adjunct-directeur-generaal voor niet-overdraagbare ziekten bij de WHO, toont "The economics of tobacco and tobacco control" aan hoe enorm de economische impact van tabak op landen en de bevolking in het algemeen is.

"De tabaksindustrie maakt en zet producten in de markt waardoor miljoenen mensen vroegtijdig overlijden, gezinnen van inkomsten beroofd worden waarmee ze eten en onderwijs hadden kunnen betalen en die gezinnen, gemeenschappen en landen opzadelen met gigantische ziektekosten."

Er bestaan nochtans efficiënte interventiemethodes om de vraag naar tabak in te dijken en als dusdanig ook de vroegtijdige overlijdens, zieken en economische kosten in te perken. Helaas worden die volgens de WHO nog te weinig gebruikt.

Mogelijke maatregelen zijn hoge accijnzen, prijsverhogingen, een reclameverbod, ontradende boodschappen op sigarettenpakjes, het invoeren van een rookverbod of het sponsoren van tabak-stop-campagnes om rokers van hun verslaving af te helpen.

Ook de controle op de illegale tabakshandel is van essentieel belang. De ervaring in verschillende landen leert dat die, zelfs bij een verhoging van de accijnzen en prijzen, resulteert in hogere belastinginkomsten en een daling van het aantal rokers.

In tegenstelling tot wat wel eens gedacht wordt, brengt de regulering van tabak geen schade toe aan de economie. Door de toenemende technologische vooruitgang is het aantal banen in de tabaksindustrie sowieso wereldwijd aan het dalen.

Door controle kan ook iets worden gedaan aan het onevenwicht veroorzaakt door het gebruik van tabak. De negatieve impact van het roken is hoger in de ontwikkelingslanden, stellen de onderzoekers. En laat nu net het aantal arme rokers in opmars zijn.

Een uitdaging voor de overheden en campagnevoerders wereldwijd is echter wel dat de tabaksindustrie de laatste jaren meer aan macht gewonnen heeft. Sinds 2014 is 85 procent van de wereldwijde sigarettenmarkt in handen van vijf producenten. Beleidsmaatregelen om die macht in te perken, staan nog in hun kinderschoenen.

Het huidige rapport geeft overheden wel een stevig argument om de claim van de tabaksindustrie - dat regulering nefast zou zijn voor de economie - te ontkrachten, stelt Dr. Douglas Bettcher, programmadirecteur voor de preventie van niet-overdraagbare ziekten.

"Dit onderzoek toont aan dat er levens gered kunnen worden en economieën kunnen bloeien wanneer overheden doelgerichte maatregelen nemen."

Wereldwijd zijn er 1,1 miljard rokers van 15 jaar en ouder. Ongeveer 80 procent van hen woont in een land met een laag of gemiddeld inkomen. Naar schatting 226 miljoen rokers leven in armoede.

Elk jaar sterven ongeveer zes miljoen aan de gevolgen van roken, de meesten onder hen in ontwikkelingslanden.

De Wereldgezondheidsorganisatie zet zwaar in op tabakscontrole, die volgens haar een cruciale factor is in het bestrijden van de epidemie van niet-overdraagbare ziekten als cardiovasculaire aandoeningen, kanker, chronische luchtwegeninfecties en diabetes.