Amerikaanse marine geeft beelden "eerste nucleaire ramp ter wereld" vrij

Welke gevolgen heeft de ontploffing van een atoombom op de sterk gepantserde schepen van de Amerikaanse oorlogsvloot? Op die vraag wilde de Amerikaanse marine kort na WO II een antwoord vinden.

Op dat moment had de VS al drie keer een atoombom tot ontploffing gebracht: een keer in de woestijn van New Mexico op 16 juli 1945 en enkele weken later in de Japanse steden Hiroshima en Nagasaki.

Nu zette de Amerikaanse marine haar zinnen op het atol Bikini in de Stille Oceaan voor enkele nieuwe tests onder de noemer "Operation Crossroads". Hiervoor verzamelde ze zowat honderd schepen in en rond het atol.

Alles samen wou de marine drie atoombommen tot ontploffing brengen om het effect op de schepen na te gaan. Ze verwachtte dat de bommen de vaartuigen hier en daar zouden beschadigen waarna ze de schepen zou kunnen schoonmaken en verslepen voor verder onderzoek. Het draaide helemaal anders uit.

Op 1 juli 1946 bracht de Amerikaanse marine de eerste bom tot ontploffing. Die kreeg de naam Able en had met 23 kiloton zowat dezelfde massa als de bom die op Nagasaki was gevallen. Able ontplofte op een hoogte van 158 meter boven de zeespiegel en bracht enkele kleinere schepen tot zinken. De straling binnenin die schepen piekte even, maar verdween al snel in de dagen die volgden.

Vol zelfvertrouwen liet de marine op 25 juli Baker ontploffen, een tweede atoombom. In tegenstelling tot Able explodeerde Baker dertig meter onder de zeespiegel. In tegenstelling tot die eerste ontploffing, waren de gevolgen deze keer navenant.

Met een enorme koepel hete waterdamp joeg Baker een ongeziene schokgolf door het zeewater. Twee zwaarbewapende slagschepen en een enorm vliegdekschip zonken in geen tijd, tot grote verbazing van de marine. Vijf andere grote schepen verdwenen eveneens onder de golven.

De grootste verrassing was evenwel de radioactieve straling. Die was samen met gigantische hoeveelheden zeewater de lucht in geblazen en op het atol en de overige schepen neergedaald. De radioactieve besmetting bleek kolossaal.

Tweehonderd varkens die her en der in de schepen waren geplaatst, stierven binnen de maand. Crisisteams die ter plekke werden gestuurd om de schepen weer aan de praat te krijgen, werden aan gevaarlijke hoeveelheden straling blootgesteld. De marine zag zich uiteindelijk genoodzaakt verschillende andere schepen zelf tot zinken te brengen omdat ze nooit nog veilig konden worden gebruikt.

De latere voorzitter van de United States Atomic Energy Commission Glenn Seaborg noemde "Operation Crossroads" later "de eerste nucleaire ramp ter wereld". Van de derde test met atoombom Charlie kwam jarenlang niks meer in huis.

Zeventig jaar na datum heeft de Amerikaanse marine nu het volledige beeldarchief van "Operation Crossroads" vrijgegeven. Het gaat onder meer om beelden die zijn gedraaid vanuit vliegtuigen die tijdens en en meteen na de tests over Bikini vlogen. Ze tonen duidelijk de totale ravage die Baker in en op het atol aanrichtte.