Compleet nieuwe soort meteoriet gevonden in Zweedse steengroeve

470 miljoen jaar geleden knalde een ruimterots met een diameter van zo'n 20 tot 30 kilometer op een grotere asteroïde, met een diameter van wel 100 tot 150 kilometer. Door de impact brak de grotere asteroïde in stukken, en gedacht wordt dat dat gezorgd heeft voor een grote zwerm brokstukken in de asteroïdengordel tussen Mars en Jupiter.

Een deel van die brokstukken kwamen ook op aarde terecht, en in de jaren 60 kwamen wetenschappers tot de vaststelling dat er een flinke piek te zien is in het aantal meteorieten dat 470 miljoen jaar geleden op aarde terechtgekomen is. Het gaat meer bepaald om een bepaald type meteorieten, L chondrieten namelijk. De wetenschappers konden ook vaststellen dat die chondrieten 470 miljoen jaar geleden een flinke botsing meegemaakt hadden.

De steenachtige chondrieten zijn niet zeldzaam: van alle meteorieten die vandaag op aarde vallen, zijn 85 procent zogenoemde O chondrieten (ordinary chondrites, "gewone" chondrieten). Er zijn drie soorten O chondrieten, en de L chondrieten waar het hier om gaat, komen met zo'n 47 procent van alle vondsten het meeste voor. 

Een deel van de chondrieten kwam terecht op wat toen een bepaald stuk van de zeebodem was, en dat stuk zeebodem is nu een kalksteenformatie die ontgonnen wordt in een steengroeve in het zuiden van Zweden. In de steengroeve zijn al meer dan honderd "fossiele", 470 miljoen jaar oude chondrieten gevonden, en nu dus ook de vreemde, afwijkende meteoriet die Österplana 065 genoemd is.

Voorstelling van een asteroïde die uit elkaar spat na een botsing met een andere asteroïde (illustratie: NASA/JPL-Caltech).

"Deze aparte meteoriet die we nu gevonden hebben, is van een type dat we vandaag niet kennen op aarde", zei Birger Schmitz aan het persbureau AFP. Schmitz is een van de auteurs van de studie over de meteoriet en hij werkt aan de Lund Universiteit in Zweden. 

"Het object bevat zeer hoge concentraties - vergeleken met aardse materialen - van elementen zoals iridium, dat erg zeldzaam is op aarde", zei Schmitz aan The Guardian. "De meteoriet bevat ook hoge concentraties van zeldzame isotopen van het element neon", en dat in een andere verhouding dan bij chondrieten. Ook de verhouding tussen het element chroom en zuurstof-isotopen is anders dan bij alle andere bekende meteorieten.

Uit de sporen die de kosmische straling nalaat, kon men vaststellen hoe lang de meteoriet in de ruimte had rondgevlogen voor hij op aarde viel. "Onze meteoriet is 470 miljoen jaar geleden neergestort", zei Schmitz, dezelfde periode als de chondrieten uit de kalksteengroeve. De mysterieuze meteoriet kan volgens de studie dan ook een fragment zijn van de asteroïde die de grotere, "chondrieten-asteroïde" uit elkaar heeft doen vallen.

De Wold Cottage chondriet, die in 1795 in Yorkshire terechtkwam, en die de oudste meteoriet is die mensen hebben zien vallen en ook teruggevonden hebben in Groot-Brittannië.

De Österplana 065 kan wel eens het eerste voorbeeld zijn van een "uitgestorven meteoriet", omdat de asteroïde waar hij een stuk van is, helemaal verdwenen is door botsingen in de ruimte, waardoor er ook geen brokstukken van de asteroïde meer op aarde kunnen vallen.

Die vaststelling heeft belangrijke implicaties. Wetenschappers baseren veel van hun veronderstellingen over de vorming van ons zonnestelsel op de meteorieten die we vandaag kennen, maar die blijken dus niet representatief voor wat er in de asteroïdengordel rondzweeft, of rond heeft gezweefd.

De asteroïdengordel is in de loop van de geschiedenis van het zonnestelsel geëvolueerd door de vele botsingen, en veel van de oorspronkelijke asteroïden zijn ongetwijfeld vernietigd. En zelfs relatief laat in de geschiedenis van het zonnestelsel, zo'n 500 miljoen jaar geleden, kan de diversiteit van de asteroïden aanzienlijk groter geweest zijn dan nu. Zo weten we bijvoorbeeld dat er geen overblijfselen van de bouwstenen van de aarde te vinden zijn in onze verzamelingen van meteorieten. Dergelijke meteorieten zijn nu "uitgestorven", maar het is duidelijk dat ze in het verre verleden de aarde gevormd hebben.

"Het is duidelijk dat er een potentieel is om belangrijke aspecten van de geschiedenis van het zonnestelsel te reconstrueren door naar beneden te kijken, naar de sedimenten op aarde, als toevoeging aan het naar boven kijken, naar de hemel", zo staat er in de studie.

De studie over Österplana 065 is verschenen in "Nature Communications".