Eerste knaagdier ontdekt met een mensachtige menstruatiecyclus

Volgens de onderzoekers van de Monash University in Clayton in Australië gaat het om de Egyptische stekelmuis of Caïromuis (Acomys cahirinus).

De studie over de muis is online gepubliceerd in "bioRxiv", maar ze is nog niet "peer reviewed", nagekeken door andere specialisten. Als de bevindingen echter blijken te kloppen, kunnen de dieren wellicht gebruikt worden om gezondheidsproblemen te onderzoeken die verband houden met de menstruatiecyclus van vrouwen. 

"Als je wetenschap beoefent, wordt je door niets meer verrast - maar wow, dit was echt een interessante ontdekking", zei Francesco DeMayo, een bioloog gespecialiseerd in voorplanting aan het US National Institute of Environmental Health Sciences in North Carolina, aan het wetenschappelijk tijdschrift Nature.

De Egyptische stekelmuis komt in grote delen van Noord-Afrika voor (kaart: NK).

De studie draaide rond 14 vrouwelijke stekelmuizen. De onderzoekers ontdekten dat ze gemiddeld een menstruatiecyclus van 9 dagen hadden, waarvan ze 3 dagen - of 20 tot 40 procent van de cyclus - bloedingen hadden. Die verhouding is te vergelijken met die van vrouwen, die gemiddeld zo'n 15 tot 35 procent van hun 28 dagencyclus bloedingen hebben. 

Om de maandstonden van de muizen te achterhalen, spoelden de onderzoekers de vagina's van de dieren gedurende 18 dagen met een zoutoplossing. Om uit te sluiten dat het niet die procedure was die de bloedingen veroorzaakte, behandelde het team ook 5 gewone laboratoriummuizen op dezelfde manier. Bij die muizen bleken geen bloedingen op te treden. De onderzoekers dissecteerden ook de baarmoeders van vier stekelmuizen, telkens in een ander stadium van de menstruatiecyclus.

Het team doet nu verder onderzoek naar hoe en wanneer precies het baarmoederslijmvlies afgebroken wordt en opnieuw aangroeit. Jared Mamrot, een reproductief fysioloog aan de Monash universiteit en medeauteur van de studie, heeft het transcriptoom van de stekelmuis gesequencet, hij heeft al het RNA dat tot uitdrukking gebracht wordt door de genen van het dier op een bepaald ogenblik, in kaart gebracht. Dat kan informatie opleveren over hoe genen de verschillende stadia van de menstruatiecyclus van de stekelmuis regelen. 

Een Egyptische stekelmuis in een boomholte.

Warren Nothnick, een onderzoeker aan de University of Kansas die de ziekte endometriose bestudeerd - een chronische aandoening waarbij het baarmoederslijmvlies dat normaal in de baarmoeder groeit, er buiten groeit -, zegt dat het nog veel werk zal vergen om te bewijzen dat de stekelmuis een goed model is om de menselijke menstruatie te bestuderen. Maar hij is wel geïntrigeerd.

"Er zijn enkele echt eenvoudige studies die ze zouden kunnen doen om te zien of deze dieren spontaan endometriose zouden ontwikkelen", zei hij aan Nature. Als blijkt dat de dieren inderdaad de ziekte op natuurlijke wijze zouden krijgen, zou dat een belangrijke doorbraak zijn, voegde Nothnick er aan toe.

Het huidige dierlijk model voor de studie van endometriose is de baviaan, en onderzoek op apen is duur en tijdrovend. Laboratoriummuizen kunnen er toe gebracht worden van te menstrueren, maar enkel als hun eierstokken verwijderd worden en ze abnormaal grote dosissen hormonen toegediend krijgen. Slechts 1,5 procent van de zoogdieren menstrueert op natuurlijke wijze, en de meeste ervan zijn primaten, aapachtigen.

De stekelmuis zou ook kunnen helpen om nieuw licht te werpen op de gezonde menstruele werking, zei bioloog DeMayo, want daar bestaan ook nog heel wat vragen rond. Zo kennen wetenschappers de oorsprong niet van de cellen die het baarmoederslijmvlies opnieuw "bevolken" na elke cyclus, zo merkte hij op.

Maar DeMayo waarschuwde er wel voor dat er eerst nog veel te leren valt over hoe gelijkaardig de menstruatie verloopt bij de stekelmuizen en vrouwen, onder meer wat betreft de genetische expressie, en hoe de hormonen oestrogeen en progesteron het proces regelen bij de muizen.

Mede-auteur Hayley Dickinson, een reproductief fysioloog aan de Monash University, zei dat ze de ontdekking niet zagen hoewel ze vlak voor hun neus lag. De Monash University begon in 2003 met een broedkolonie van stekelmuizen, en bracht de dieren later over naar het nabijgelegen Hudson Institute for Medical Research. Toen het laboratorium van Dickinson de ontdekking van de menstruatie aankondigde, vroegen een aantal gewezen studenten haar hoe ze dat zo lang hadden kunnen missen.

"Het antwoord, zoals bij zo veel ontdekkingen in de wetenschap, is dat niemand echt is gaan kijken", zei Dickinson. "Iedereen weet immers toch dat knaagdieren niet menstrueren..."