Mutaties in 93 genen veroorzaken borstkanker

Om de oorzaken van borstkanker te vinden, moeten onderzoekers begrijpen wat er mis gaat in ons DNA, waardoor gezonde cellen kankercellen worden. Een internationaal team van onderzoekers heeft nu de 3 miljard letters - die staan voor de vier verschillende basen, adenine (A), thymine (T), guanine (G) en cytosine (C) - onderzocht in de genetische code van 560 mensen met borstkanker. 

Ze ontdekten 93 genen - sets met instructies - die als ze muteren, tumoren kunnen veroorzaken. Een aantal daarvan waren al eerder gevonden, maar de onderzoekers denken dat dit wel de "definitieve" lijst zal zijn, een paar zeer zeldzame mutaties mogelijk uitgezonderd.

Het is de grootste studie die ooit op dit gebied is uitgevoerd en de onderzoekers zeggen dat ze nu een bijna perfect beeld hebben van de genetische gebeurtenissen die kunnen leiden tot borstkanker. De studie is gepubliceerd in Nature. Aan de studie is ook meegewerkt door onderzoekers van de Universiteit Antwerpen, de ULB en de KU Leuven.

Een borstkankercel in het labo migreert door twee gaten in een cultuurbodem. Sommige kankercellen zijn zeer mobiel en kunnen de kanker verspreiden door het lichaam en andere organen en weefsels aantasten.

Professor Mike Stratton, de directeur van het Sanger Institute in Cambridge die het onderzoek geleid heeft, noemde de studie een "mijlpaal" in het kankeronderzoek.

"Er zijn zo'n 20.000 genen in het menselijk genoom. Nu dat we dit volledige beeld hebben van borstkanker, blijkt dat er 93 van die genen zijn, die als ze muteren, een normale borstcel veranderen in een borstkankercel. Dat is een belangrijk stuk informatie", zo zei hij aan de BBC.

"We geven deze lijst aan de universiteiten, de geneesmiddelenbedrijven, de biotech-bedrijven om te beginnen met het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen, want die gemuteerde genen en hun proteïnen zijn doelwitten voor nieuwe therapieën. Er zijn nu al veel geneesmiddelen die de laatste 15 jaar ontwikkeld zijn voor zulke doelwitten, waarvan we weten dat ze werken", zo zei Stratton. Zeer doelgerichte middelen zoals Herceptin worden nu al gebruikt door patiënten met bepaalde mutaties.

"Deze studie brengt ons dichter bij een volledig beeld van de genetische veranderingen die centraal staan bij borstkanker, en ze geeft interessante aanwijzingen over de belangrijkste biologische processen die mis gaan in de cellen, en die de ziekte aandrijven", zei dokter Emma Smith van Cancer Research UK aan de BBC. 

"Het begrijpen van deze onderliggende processen heeft al geleid tot meer doeltreffende behandelingen voor patiënten, en genetische studies op deze schaal kunnen een belangrijke basis zijn voor het ontwikkelen van nieuwe geneesmiddelen zodat meer mensen kanker kunnen overleven."

Een kankergezwel in een borst.

Professor Stratton verwacht dat het nog minstens 10 jaar zal duren voor de nieuwe geneesmiddelen beschikbaar zullen zijn. 

"Kankers zijn sluwe beesten en ze vinden manieren om weerstand te ontwikkelen tegen nieuwe therapieën, maar over het algemeen ben ik optimistisch, zij het gematigd optimistisch", zo zei hij.

Uit de gegevens blijkt dat 60 procent van de mutaties die achter kanker zitten, in slechts 10 genen gevonden worden. Anderzijds zijn er ook mutaties die zo zeldzaam zijn dat ze slechts bij een miniem deel van de kankers voorkomen,. Dat is slecht nieuws want het betekent dat er voor die zeldzame gevallen geen financiële drijfveer is om therapieën te ontwikkelen.

Onderzoek naar borstkanker.

Mutaties laten unieke littekens na op ons DNA, die mutationele handtekeningen (mutational signatures) genoemd worden, en die hebben het team toegelaten om 12 types van schade te identificeren die mutaties veroorzaken in de borst. Een aantal daarvan houden verband met risico's die familiaal bepaald zijn, maar voor de meeste ervan is er nog geen verklaring. 

Een soort mutatie schijnt voort te komen uit het feit dat het lichaam virussen aanvalt door hun genetische code te muteren, maar bij dat proces zelf collaterale schade ondervindt.

Of een van die processen aangepakt kan worden, is nog niet duidelijk, het onderzoeksveld is ook nog nieuw, maar onderzoekers hopen dat dat de bevindingen uiteindelijk manieren kunnen opleveren om de risico's van kanker te verminderen.

"In de toekomst zouden we graag in staat kunnen zijn om een profiel op te stellen van individuele kankergenomen, zodat we de behandeling kunnen identificeren die het meeste kans heeft om succesvol te zijn voor de vrouw of man die de diagnose van kanker heeft gekregen", zei dokter Serena Nik-Zainal, die net als Stratton bij het Sanger Institute onderzoek uitvoert.

"Het is een stap dichter naar een gepersonaliseerde gezondheidszorg voor kanker."