ExoMars zet koers richting Rode Planeet

Op de Russische lanceerbasis Bajkonoer is om 10.31 uur een dubbele sonde gelanceerd in het kader van ExoMars, de missie naar Mars van de Europese en Russische ruimtevaartbureaus ESA en Roscosmos. Opvallend: de missie heeft een stevig Belgisch tintje.
ESA-David Ducros

Het ExoMars-programma werd aanvankelijk uitgewerkt door ESA en de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA, maar de Amerikanen stapten in 2012 uit het project. Daarna werd met succes contact gelegd met het Russische ruimteagentschap Roscosmos. Het eerste luik, dat vandaag van start gegaan is, omvat een "orbiter" (TGO) en de lander Schiaparelli die in oktober moeten aankomen.

De eerste, door zes motoren aangedreven, trap heeft zich ongeveer 2 minuten na de start afgescheiden, gevolgd door de tweede trap (5,30 minuten na de lancering. Nog eens vijftien seconden daarna werd de neuskegel in tweeën gesplitst, terwijl de derde trap reeds bulderde. Een belangrijk moment was 9 minuten 42 seconden na de start: de afscheiding van de "vierde trap", de Breeze-M. Welgeteld 1 minuut 34 seconden later ontbrandde boven Siberië de Breeze-M voor het eerst en gedurende bijna 4,5 minuten, om een initiële parkeerbaan rondom onze planeet te bereiken.

ESA-Stephane Corvaja

De Breeze-M vliegt dan meer een uur "passief", goed voor ongeveer één omloop. Boven het zuiden van Rusland is er een nieuwe motorontbranding, om een intermediaire elliptische baan te bereiken. Bijna drie uur na lancering bereikt het hele gevaarte een apogeum (hoogste punt) boven de Stille Oceaan. Na ongeveer vier uur vlucht is er boven de kust van Portugal een derde ontbranding om in een transfertbaan te komen. Kort na het afronden van de derde ontbranding zal de Breeze-M zijn externe brandstoftank afwerpen.

Om een nog hoger apogeum te bereiken, zal het tuig daarna gedurende ongeveer drie uur opnieuw passief vliegen. Meer dan tien uur na het vertrek op Bajkonoer floept de Breeze-M een vierde en laatste keer aan, om zich van de aantrekkingskracht van de aarde los te worstelen en op een traject naar Mars te komen. Dit manoeuvre vindt plaats boven de (Amerikaanse) Grote Meren, het oosten van Canada en de Atlantische Oceaan.

Minder dan veertien minuten later, meer dan 5.000 km van de aarde verwijderd, moet de volgens de ESA het zwaarste ooit naar Mars te lanceren ruimteschip, zich losmaken van het restant van de Proton. Om 22.29 uur heeft de sonde voor het eerst signalen doorgestuurd die bevestigen dat de lancering succesvol verlopen is.

ESA-Stephane Corvaja

België vliegt prominent mee naar Mars

De 4,3 ton wegende "orbiter" moet na ongeveer een jaar een cirkelvormige baan draaien 400 km boven het oppervlak van Mars, om met vier instrumenten de atmosfeer van Mars te bestuderen. Eén daarvan is NOMAD dat is ontworpen, vervaardigd en getest door het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aëronomie (BIRA), verbonden aan het bedrijf OIP in Oudenaarde.

Het instrument doet onderzoek naar de samenstelling van de atmosfeer van de planeet Mars en zal daarbij op zoek gaan naar sporengassen, in het bijzonder methaan. Met name de precieze aard ervan, de hoeveelheid, de locatie en het tijdstip waarop het aanwezig is. Dé hamvraag is of methaan een geologische dan wel - getuige op aarde de uitstoot van methaan door koeien - een biologische herkomst heeft. Indien het biologisch is, "dan zijn we niet alleen (in het heelal)", klinkt het. Het BIRA spreekt van zijn belangrijkste ruimtevaartmissie ooit, OIP noemt de opdracht "zeker niet gemakkelijk".

Op de lander staan twee instrumenten van de Koninklijke Belgische Sterrenwacht (KSB): de AMELIA die tijdens de afdaling atmosferische metingen verricht en een "weerstation" dat na de landing actief moet worden. De camera op de lander zal per anderhalve seconde vijftien beelden maken van de landingsplaats. Die worden na het neerstrijken doorgestuurd.

Andere Belgische bedrijven die aan ExoMars participeren zijn Lambda-X in Nijvel , Thales Alenia Space Belgium in Charleroi, Vaskon in Menen, Deforche engineering in Dadizele, ES Tooling in Genk, Isalas in Eke, het Centre Spatial de Liège, VREC in Mazenzele, CONSERD in Gent, B&A engineering in Sint-Truiden. Het federale wetenschapsbeleid zorgde voor ondersteuning, ook financieel.

Het tweede luik volgt in 2018

Het tweede luik van ExoMars is voor 2018 voorzien, en bestaat uit een Russisch platform en een Europese robotjeep die tot twee meter diep in de Marsbodem zal boren, veel dieper dan de Amerikaanse Opportunity. De orbiter die vandaag vertrekt, zal dan in de eerste plaats als tussenstation voor de communicatie met de jeep dienen.
In 2018 zal ook de NASA opnieuw een sonde naar Mars sturen. Ook hier zal de KSB van de partij zijn.

Meest gelezen