Formule toont aan dat samenzweringen de neiging hebben te mislukken

De vergelijking van doctor David Grimes, een natuurkundige aan de Oxford University, is gebaseerd op drie factoren: het aantal samenzweerders, hoeveel tijd er al verstreken is sinds het begin van de samenzwering en de intrinsieke waarschijnlijkheid dat de samenzwering zal mislukken.

Grimes heeft vervolgens zijn formule toegepast op vier beroemde samenzweringstheorieën: het idee dat de maanlanding niet echt heeft plaatsgevonden, de theorie dat de opwarming van de aarde bedrog is, het geloof dat vaccinaties autisme veroorzaken, en de theorie dat de farmaceutische bedrijven een remedie tegen kanker hebben maar die achterhouden.

De analyse van Grimes toont aan dat als het in die vier gevallen inderdaad om samenzweringen zou gaan, die nu dan zeer waarschijnlijk al ontmaskerd zouden zijn als zodanig.

De "samenzwering" rond de maanlanding zou meer bepaald al na 3,7 jaar aan het licht zijn gekomen, de "fraude" rond de klimaatverandering na 3,7 tot 26,8 jaar, de "samenzwering" rond de inentingen en autisme na 3,2 tot 34,8 jaar, en de "kankersamenzwering" na 3,2 jaar.

"De mathematische methoden in deze studie zijn in grote mate gelijk aan de wiskunde die ik gebruikt heb in mijn academisch onderzoek naar de fysische eigenschappen van straling", zei Grimes aan de BBC.

Om tot zijn formule te komen, begon Grimes met de zogenoemde Poissonverdeling, een kansverdeling die een veel gebruikt statistisch instrument is dat de waarschijnlijkheid berekent dat een bepaalde gebeurtenis zal plaatsvinden binnen een bepaalde periode.

Aan de hand van een handvol veronderstellingen, in combinatie met mathematische deducties, kwam Grimes tot een algemene, maar onvolledige formule. Wat ontbrak was meer bepaald een goede schatting voor de intrinsieke waarschijnlijkheid dat een samenzwering zou mislukken. Om die vast te stellen, analyseerde Grimes de gegevens van drie echte samenzweringen. 

De eerste was het afluisterprogramma van de Amerikaanse National Security Agency (NSA), dat bekendstond als PRISM. Bij het programma waren maximaal 36.000 mensen betrokken en na zo'n zes jaar werd het aan het licht gebracht door klokkenluider Edward Snowden.

De tweede samenzwering was het Tuskegee-syfilisonderzoek, waarbij bijna 400 zwarte mannen die besmet waren met de geslachtsziekte syfilis, opzettelijk geen behandeling kregen. In totaal kunnen er 6.700 mensen betrokken geweest zijn bij het onderzoek, en na 25 jaar bracht dokter Peter Buxtun het aan het licht.

De derde samenzwering was een schandaal bij de FBI, waarbij bleek dat de forensische onderzoeken van de dienst onwetenschappelijk en misleidend waren, wat resulteerde in het gevangenzetten en zelfs executeren van onschuldige mensen. Volgens Grimes waren er ten hoogste 500 mensen op de hoogte, en het duurde zo'n zes jaar voor het schandaal uitlekte.

Grimes wijst erop dat de formule die hij opgesteld heeft, uitgaat van een "best case scenario", het best mogelijke scenario voor de samenzweerders. Het vertrekt namelijk van de veronderstelling dat de samenzweerders geen kletskousen zijn, maar integendeel goed zijn in het bewaren van geheimen, en dat de buitenwereld geen vermoeden heeft van de samenzwering en er dus geen onderzoek naar gevoerd wordt. 

Op basis van de gegevens van de drie bekende samenzweringen, berekende Grimes dat de intrinsieke waarschijnlijkheid dat een samenzwering mislukt, vier op een miljoen is. Dat is een laag getal, maar de kans dat een samenzwering bekend raakt, wordt toch erg groot naarmate de tijd verstrijkt en het aantal samenzweerders toeneemt.

Zo begon de "maanlandingssamenzwering" in 1965, en er zouden 411.000 werknemers van de NASA bij betrokken zijn. Met deze parameters leidt de vergelijking van Grimes tot de conclusie dat de samenzwering na 3,7 jaar aan het licht gekomen zou zijn.

Bovendien volgt uit de formule dat, aangezien de samenzwering nu al meer dan 50 jaar geheim is gebleven, er niet meer dan 251 samenzweerders bij betrokken zouden kunnen zijn. Daarom is het redelijker om aan te nemen dat de maanlanding wel degelijk plaatsgevonden heeft.

Professor Monty McGovern, een wiskundige aan de University of Washington, zei aan de BBC dat de methode die in de studie gehanteerd wordt "me redelijk lijkt, en de waarschijnlijkheden die berekend worden, zijn zeer geloofwaardig".

Grimes zei dat hij hoopt dat zijn studie een aantal aanhangers van samenzweringstheorieën zal kunnen overtuigen, hoewel hij niet al te optimistisch is. "Hoewel ik denk dat het moeilijk, zo niet onmogelijk is, om mensen met een stellige overtuiging tot andere gedachten te brengen, hoop ik dat deze studie nuttig zal zijn voor mensen die minder overtuigd zijn, en die zich afvragen of geleerden bedrog zouden kunnen plegen of niet."

De studie van David Grimes is gepubliceerd in het online tijdschrift Plos One.