Wetenschappers achterhalen oorsprong flinterdun middeleeuws perkament

Frankrijk, Engeland, Italië of Spanje: zowat overal in Europa doken in de 13e eeuw kleine, draagbare bijbels op gemaakt van flinterdun perkament, ook wel vellum genoemd.

Over de precies oorsprong van dat vellum hebben wetenschappers in het verleden verschillende hypotheses aangedragen. Velen menen dat het afkomstig is van ongeboren runderkalveren wat zou verklaren waarom het zo dun en egaal is. Anderen doen die theorie af als nonsens omdat nooit genoeg runderfoetussen beschikbaar kunnen zijn geweest om de massale perkamentproductie in de 13e eeuw te verklaren.

Nog andere wetenschappers menen dat middeleeuwers een heel gamma aan diersoorten aanboorden om aan de vraag naar perkament te voldoen. Zo zouden ze naast runderhuiden ook die van konijnen en eekhoorns hebben gebruikt. Tot slot zijn er ook wetenschappers die opperen dat verschillende lagen perkament uit één huid werden afgesplitst via een verloren technologie.

Een internationaal en multidisciplinair team onderzoekers heeft de kwestie nader onderzocht. Concreet namen ze 72 pocketbijbels uit de 13e eeuw uit Frankrijk, Engeland en Italië onder de loep, evenals 293 andere parkementstalen uit dezelfde eeuw. Het dunste perkament was 0,03 millimeter dik, het dikste 0,28 millimeter.

De eeuwenoude documenten raakten niet beschadigd bij de analyse want de wetenschappers gebruikten niet meer dan een gom op basis van PVC om kleine partikels van het oppervlak van de vellen bijeen te vegen en vervolgens te onderzoeken.

"Onze resultaten suggereren dat fijn vellum niet noodzakelijk afkomstig is van ongeboren runderkalveren", zegt doctor Sarah Fiddyment van de universiteit van York die het onderzoek leidde. "Even goed is het perkament afkomstig van de huiden van volwassen dieren van verschillende diersoorten die met de hulp van een specifiek productieproces tot even fijn en kwalitatief vellum konden worden omgevormd." "Onverwachte" diersoorten zoals konijnen of eekhoorns zijn bij het onderzoek niet opgedoken.

Bij wijze van experiment heeft een andere medewerker overigens met succes vellum gemaakt van "oude" huiden. "De huiden van jongere dieren zijn optimaal voor de productie van vellum, maar het is meer een kwestie van de juiste techniek dan het gebruik van huiden van runderfoetussen", zegt Jiří Vnouček.