"De Darwin onder de menswetenschappers" is overleden
Het werk van Girard beslaat verschillende disciplines van de menswetenschappen: geschiedenis, antropologie, sociologie, filosofie, religie, psychologie en theologie. In alle uithoeken van de wereld werd zijn werk becommentarieerd en beïnvloedde het intellectuelen, zoals Nobelprijswinnaar voor Literatuur J. M. Coetzee.
Een centrale kerngedachte in het werk van Girard is de menselijke begeerte. De Franse denker stelt dat we als mensen niet spontaan verlangen naar iets, maar dat we begeren door anderen te kopiëren: de mimesis of de nabootsing. Een theorie die hij voor het eerst poneert in "De romantische leugen en de romaneske waarheid" uit 1961, een studie over de structuur van het menselijke verlangen in de grote romanliteratuur van onder meer Cervantes, Proust en Dostojewski.
De mimesis leidt onvermijdelijk tot rivaliteit en conflict. In de traditionele religies wordt onze maatschappij volgens de academicus daartegen beschermd via het zondebokmechanisme: een willekeurige zondebok die de schuld krijgt, wordt opgeofferd.
"De verdediger van het christendom"
Het is volgens Girard pas in het christelijke geloof dat de zondebok - Christus - niet meer wordt gezien als schuldige, maar als onschuldige. De Franse denker hamerde op die "uniciteit van het christendom", wat hem controverse bij atheïsten opleverde, maar ook sympathie, onder meer van paus Johannes Paulus II. Girard - zelf een bekeerd overtuigd christen - zag zich als verdediger van het christendom.
Girard sprak in zijn laatste boek "Achever Clausewitz” uit 2007 echter ook over de apocalyptische gevolgen van de christelijke openbaring die volgens hem in haar eigen ondergang heeft voorzien. Mensen viseren vandaag niet meer rechtstreeks de zondebok, maar vervolgen nu "in naam van het slachtoffer".
Volgens Girard geraakt de mens daardoor niet meer uit zichzelf uit de spiraal van geweld: iedereen claimt het slachtoffer te zijn van de ander en legitimeert zo geweld. Een pervers gevolg van het feit dat de moderniteit het christendom maar half heeft overgenomen, stelt Girard. Zo verklaart hij onder meer de wereldoorlogen en het hedendaagse terrorisme. De enige oplossing om uit die spiraal te komen, is het vergevingsmodel van Jezus overnemen, aldus Girard.
"De Darwin van de menswetenschappen"
René Girard - met bijnaam "de Darwin van de menswetenschappers" - was een gerenommeerd docent aan de universiteit van Stanford, in de Verenigde Staten, waar hij gisteren overleed. "Zijn werken bieden een gedurfde en allesomvattende visie op de natuur, de geschiedenis en het lot van de mensheid", aldus Stanford.
Girard was ook "onsterfelijk lid" van de prestigieuze Académie française. De Franse president François Hollande heeft zijn medeleven betuigd. Hij noemt Girard een humanist wiens werk "de geschiedenis van het denken zal blijven beïnvloeden".