Oudste en gigantische zeeschorpioen gevonden

Onderzoekers hebben de oudste bekende soort gevonden van een reeds lang uitgestorven groep roofdieren die zeeschorpioenen genoemd worden. De nieuwe vondst is zo'n 9 miljoen jaar ouder dan de oudste tot nu toe, wat kan betekenen dat de oorsprong van de zeeschorpioenen veel verder teruggaat dan gedacht.
Reconstructie: Patrick J. Lynch/Yale University via AP

De onderzoekers hebben de nieuwe soort Pentecopterus decorahensis genoemd, naar de penteconter, een oud Grieks oorlogsschip met 50 riemen dat min of meer dezelfde vorm heeft (kleine foto) en Decorah, een stadje in Iowa in de buurt van de vindplaats.

In totaal zijn meer dan 150 fossiele resten van de dieren gevonden, waaronder mogelijk ook stukken van het uitwendig skelet, die afgeworpen zijn bij het vervellen. De fossielen zijn gevonden in rotsen in het noordoosten van Iowa van 467 miljoen jaar oud, negen miljoen jaar ouder dan de rotsen waarin de tot nu toe oudste exemplaren van zeeschorpioenen gevonden werden.

Het feit dat de zeeschorpioenen ouder zijn dan gedacht, wijst op twee mogelijke evolutionaire scenario's, zeggen de onderzoekers. Ofwel zijn de zeeschorpioenen zeer snel geëvolueerd en uit elkaar gegroeid gedurende het begin van het ordovicum, de geologische periode die zo'n 485 miljoen jaar geleden begon, ofwel is hun afstammingslijn, waar dan nog niet ontdekte voorvaders deel van uitmaken, trager geëvolueerd en al vroeger in de tijd begonnen, in de cambrische periode, en mogelijk al gedurende de Cambrische Explosie, een periode waarin er een enorme evolutionaire diversificatie plaatsvond, waarin er snel talloze nieuwe levensvormen ontstonden. De Cambrische Explosie, die soms de "big bang van het leven" genoemd wordt, begon zo'n 542 miljoen jaar geleden.

Veranderende ledematen

Zeeschorpioenen, of Eurypterida, zijn geleedpotigen, zoals insecten, spinnen, krabben en de uitgestorven trilobieten. Hoewel ze zeeschorpioenen genoemd worden, leefden enkel de vroegste soorten in zee, de latere soorten leefden in brak of zoet water, en het waren ook geen echte schorpioenen. De groep stierf uit in de "Grote Sterfte", de Perm-Trias-massa-extinctie, waarin 251 miljoen jaar geleden 95 procent van alle in zee levende soorten en 70 procent van de gewervelde landdieren verdwenen.  

Volwassen exemplaren van Pentecopterus werden waarschijnlijk een meter lang, wat behoorlijk lang is voor een zeeschorpioen. De allergrootste soort, Jaekelopterus, werd zo'n 2,5 meter lang en is nog steeds de grootste geleedpotige die we kennen, maar de meeste zeeschorpioenen haalden hoogstens 20 centimeter.

Tussen de fossiele resten waren er ook heel wat van onvolwassen exemplaren, die tussen 10 en 15 centimeter groot waren. Opvallend is dat sommige ledematen van Pentecopterus dramatisch van vorm veranderden naarmate de dieren groeiden. De onderzoekers leiden daaruit af dat de jongere exemplaren met hun kleine klauwtjes mogelijk in het bezinksel op de bodem naar kleine prooien zochten, terwijl de volgroeide exemplaren met hun grote klauwen grotere en snellere prooien vingen. Het zullen geduchte roofdieren geweest zijn.

De studie over de nieuwe soort is verschenen in BMC Evolutionary Biology.

Meest gelezen