"Drastische maatregelen nodig om CO2-uitstoot al in 2020 te verminderen"

De inspanningen die de industrielanden vandaag doen om de uitstoot van broeikasgassen in te tomen, leiden pas tot een wereldwijde vermindering van de CO2-uitstoot in 2030. Volgens het Internationaal Energie Agentschap, de belangrijkste energiedenktank van die industrielanden, kan dat 10 jaar vroeger gebeuren. Maar dan moeten industrie en politiek wel een aantal drastische maatregelen nemen. Luc Pauwels en Ben Vanheukelom praatten daarover met de directeur van het Agentschap, Maria van der Hoeven, die na 4 jaar de fakkel doorgeeft.

Een eerste maatregel is het afbouwen van subsidies aan fossiele brandstoffen:

"We praten over subsidies in landen als India, China, Indonesië, het Midden-Oosten. Niet in westerse landen als België, daar doet het fenomeen zich niet voor. In die landen verkoopt men de brandstof beneden de kostprijs en dan spreek je van een subsidie. Dat komt in totaal neer op 550 miljard doller per jaar, dat is natuurlijk verschrikkelijk veel geld. Ter vergelijking, de subsidies voor hernieuwbare energie bedragen ongeveer een derde."

Jaag je de mensen dan niet in de energie-armoede?

"De subsidies gaan nu vaak naar mensen die een auto hebben, mensen die zich al wat kunnen veroorloven. Wij pleiten voor een gerichte aanpak voor diegenen die het echt nodig hebben. Overigens zie je door de lage olieprijzen al dat een aantal landen de subsidies afschaffen, zoals Egypte, Thailand, Indonesië en India."

Het IEA heeft ook een duidelijke boodschap voor de steenkoolindustrie.

"Het gebruik van steenkool zal in ontwikkelingslanden nog groeien. Daar moeten we realistisch in zijn. Maar wat echt nodig is, is dat je alleen steenkoolcentrales bouwt met de nieuwste technologie en dat je de oude centrales sluit."

"En een tweede punt, denk nu toch eens na hoe je die CO2 opvangt en opslaat, of dat je er iets anders mee gaat doen. Ontwikkel dat verder. Want ook daar zie je interessante ontwikkelingen, alleen gaan die te traag en daarom blijft het aan de dure kant."

"Maar ja, je kan niet op een gegeven moment met droge ogen zeggen: ik heb problemen met het klimaat en er aan de andere kant geen geld, geen kosten aan spenderen om ervoor te zorgen dat de mogelijkheden die je hebt ontwikkeld worden."

Het IEA waarschuwt in dat verband ook voor zogeheten "gestrande investeringen", die zouden kunnen oplopen tot 300 miljard dollar. Kunt u dat uitleggen?

"Dat zijn investeringen in technieken die niet toekomstbestendig zijn, zoals een ouderwetse kolencentrale. Als je zoiets bouwt, dat gaat 40-50 jaar mee, maar met het voortschrijdend inzicht komt er een moment dat die centrale veel eerder dicht moet. En dus is je investering waardeloos geweest. Dus hou je best rekening met je investering dat ze toekomstgericht is."

Van verouderde technologie gesproken, het affakkelen, het opbranden van vrijkomende methaangas bij de olie-ontginning, moet er ook uit?

"Voor de politieke besluitvorming is het belangrijk om aan te geven wat men wil, ook rond dat methaan. En als de politiek daarvoor kiest, dan kan dat niet van vandaag op morgen maar, maar je kunt op een gegeven moment wel een traject in de gang zetten om daar toe te komen door wet- en regelgeving."

"Wat Duitsland in feite doet door het uitfaseren van KE. Je kunt niet iets roepen en denken dat het morgen geregeld is, maar je kunt ook niet zeggen we hebben het altijd al gedaan, dus we blijven het doen. Dat kan ook niet."

Het IEA pleit ook voor een verdubbeling van het aantal kerncentrales wereldwijd. Is dat realistisch als je ziet hoe moeizaam de bouw van nieuwe centrales in Frankrijk en Finland verloopt, en hoe de kosten de pan uitswingen?

"Ze zijn beide problematisch. Aan de andere kant zie je toch ook nieuwe ontwikkelingen, bv. in China waar ze kleine centrales bouwen, die op andere manier aangestuurd worden, met een andere soort brandstof."

"Dus het is wel interessant dat ook op dat punt technologieën in ontwikkeling zijn die een antwoord kunnen bieden voor de toekomst. Waarbij het allicht niet meer nodig zal zijn om zo’n verschrikkelijk grote centrales te bouwen. Niet vergeten dat er nu centrales gebouwd worden in China, Rusland, de VS, Saudi-Arabië en andere landen."

"Tegelijk pleiten we ook voor een verdubbeling van de investeringen in hernieuwbare energie tegen 2015 en in energie-efficiëntie."

Een heikel punt in de klimaatonderhandelingen is een heffing op CO2. Wat zegt het IEA hierover?

"Daar zijn we absoluut voorstander van. CO2 moet een prijs krijgen. CO2 moet iets kosten. Want als het niets kost, dan schiet je daar niets mee op. Maar de vorm die je daarvoor kiest, die moet je laten afhangen van de regio of het continent. Dat kan geen land alleen. Daarom is de klimaatconferentie dit jaar in Parijs zo belangrijk. Dat je dat samen doet en dat je samen met de landen die hun voorstellen hebben ingeleverd inderdaad zegt en zo gaan we het doen. En dat dat ook gevolgd wordt, dat je ook ziet wat landen doen van jaar tot jaar. Maar de regeringen moeten de weg aangeven. Zij moeten het kader neerzetten en dan laat je ruimte aan de bedrijven om oplossingen te zoeken. Dat is hun taak."

Maria van der Hoeven is een door de wol geverfde politica voor de Nederlandse christendemocraten, het CDA. Ze was minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen in verschillende kabinetten premier Balkenende. Van 2007 tot 2010 is ze minister van Economische Zaken geweest.

Het jaar daarop werd ze directeur van het Internationaal Energie Agentschap in Parijs, de energiedenktank van belangrijke industrielanden als de Verenigde Staten, Canada, Australië, Frankrijk, Duitsland en Japan. Ook de Benelux is lid van het IEA.

Het Agentschap brengt jaarlijks rapporten uit over de energiemarkt, de voorraden en de investeringen: de World Energy Outlook. Het Agentschap is in de jaren 70 opgericht na de eerste oliecrisis met als doel om te anticiperen op nieuwe energiecrises. Met de jaren is het IEA zich steeds meer gaan richten op het verband tussen energieverbruik en de opwarming van de aarde.

Meest gelezen