"Eerst geur, dan licht, dan warmte", denkt de mug

Hoe gaat een mug precies te werk bij het kiezen van haar slachtoffers? Een vraag die je misschien 's nachts wakker houdt, naast het onophoudelijke irritante gezoem rond je oren. We weten wel dat geur, licht en warmte een rol kunnen spelen, maar hoe werkt het dan allemaal precies? Een studie van biologen van het Californian Institute voor Technology in Pasadena, Los Angeles, werpt wat meer licht op de zaak.

De onderzoekers bouwden voor hun experiment verder op de wetenschap dat geur een cruciaal element is. Lichaamsgeur, bijvoorbeeld, zou kunnen bepalen waarom muggen het ene slachtoffer boven het andere kiezen. Maar nog belangrijker is CO2, koolstofdioxide. Muggen blijken uitermate begaafd in het detecteren van CO2, in hoge concentraties terug te vinden in de adem van potentiële slachtoffers. Ze kunnen het "ruiken" in al lang uitgeademde lucht tot op een afstand van 50 meter.

De wetenschappers stopten hongerige muggen in een luchttunnel en lieten vervolgens de drie bekende stimuli -geur, licht en warmte- op de beestjes los. In de vorm van een CO2-pluim, een donkere vlek op de bodem van de windtunnel en een warme, onzichtbare glasplaat. "Op die manier konden we zien hoe de afzonderlijke reacties van de muggen op die stimuli met elkààr in wisselwerking gingen", zegt Floris van Beugel, die meewerkte aan de studie.

Als de muggen bijvoorbeeld alleen de donkere vlek als stimulus kregen in een voor de rest "lege" tunnel, vlogen ze niet op de vlek af. Als er daarentegen tegelijk een CO2-luchtstroom door de tunnel gejaagd werd, pikten ze dat op en zetten ze koers naar de donkere vlek. "Ze geven alleen aandacht aan visuele stimulansen als ze iets ruiken dat wijst op de aanwezigheid van een gastheer", zegt Michael Dickinson, die het onderzoek leidde. "Dat helpt hen zich ervan te verzekeren dat ze geen tijd verspillen aan het onderzoeken van voor hen nutteloze doelwitten, zoals rotsen en planten."

Op basis van hun experimenten ontwikkelden de wetenschappers de volgende theorie over de jaagstrategie van de mug.

• Op een afstand van 10 tot 50 meter gebruiken ze geur, voornamelijk CO2
• Als ze "opgewekt" worden door een geur, gaan ze op zoek naar iets dat visueel interessant is, op een bereik van 5 tot 15 meter
• Binnen 1 meter afstand van een potentieel doelwit, gaan ze af op lichaamswarmte.

Een bijzonder degelijke en solide aanpak, dat wel, maar bekeken vanuit het standpunt van het slachtoffer dat de hele nacht wakker ligt, ook bijzonder vervelend. "De spijtige conclusie moet zijn dat het heel erg moeilijk is om aan muggen te ontsnappen", zegt Floris van Breugel aan de BBC.

"Als je in staat zou zijn om alle CO die je uitademt te vangen, zou het al minder waarschijnlijk zijn dat een mug je zou vinden. Maar als je met een groepje mensen bent, en iemand anders neemt die voorzorgsmaatregelen niet, dan zou een mug hún CO2 oppikken. En het kan ermee eindigen dat de mug eerder jou vindt dan iemand uit je omgeving. Dus zou je ook een vorm van visuele camouflage moeten hebben. Hoe meer stimuli je kan uitschakelen, hoe kleiner de kans dat ze je vinden en bijten."

De beste tactiek, zegt Van Breugel, is nog om een soort afleiding te creëren. "Probeer je vrienden ervan te overtuigen om een shirt met veel kleurcontrasten te dragen, misschien."

De resultaten van het onderzoek zijn gepubliceerd in het vakblad Current Biology.