Doorbraak in ontwikkeling van vaccin tegen malaria

In sub-Saharaans Afrika sterven elke dag gemiddeld 1.300 kinderen per dag aan malaria, een ernstige ziekte gekenmerkt door zeer zware koortsaanvallen. Malaria wordt veroorzaakt door een parasiet van het type Plasmodium, die verspreid wordt door malariamuggen. Al meer dan twintig jaar werken wetenschappers aan een vaccin tegen de ziekte, maar dat blijkt een erg complexe zaak.

Het wetenschappelijke blad "The Lancet" publiceert nu de resultaten van een studie bij 15.500 baby's en kinderen op 11 plaatsen in Burkina Faso, Gabon, Ghana, Kenia, Malawi, Mozambique en Tanzania. Het uitgebreide onderzoek liep tussen maart 2009 en januari 2014. Het was een zogenoemd "Fase III"-onderzoek om de effectiviteit van het middel "RTS,S/AS01" na te gaan, ontwikkeld door GlaxoSmithKline.

Fase III omvat uitgebreide klinische tests, nodig om een middel op de markt te mogen brengen. Het is de eerste keer dat het potentieel vaccin tegen malaria het tot in die fase van het onderzoek schopt. De resultaten van de klinische tests zijn gemengd. Het middel kàn een groot aantal gevallen van malaria voorkomen, maar de effectiviteit lijkt beperkt, vooral bij kleine baby's.

• Een eerste driedelige vaccinatiekuur bij kinderen tussen 5 en 17 maanden, gevolgd door een extra "booster"-dosis na 18 maanden, liet het aantal gevallen van malaria dalen met 36 procent aan het einde van het onderzoek, in januari 2014. Bij baby's tussen 6 en 12 weken daalt het aantal gevallen met 26 procent.
• In de beide onderzoeksgroepen nam de werking van het vaccin af naarmate de tijd vordert.
• Bij kinderen die anderhalf jaar na de eerste vaccinatieronde geen extra "booster" kregen, daalde het aantal gevallen van malaria bij kinderen tussen 5 en 17 maanden met 28 procent, bij baby's tussen 6 en 12 weken met 18 procent.

Hoewel er nog veel werk aan de winkel is voor het vaccin echt gecommercialiseerd kan worden, zijn wetenschappers verheugd dat ze voor het eerst in de geschiedenis zo ver geraakt zijn met een middel dat kan beschermen tegen malaria.

Brian Greenwood, professor Klinische Tropische Geneeskunde aan de London School of Hygiene and Tropical Medicine en co-auteur van de studie, zegt een beetje teleurgesteld te zijn door de resultaten van de klinische testen. "Ik had gehoopt dat het vaccin meer effectief zou zijn, maar we gaan nooit het succes bereiken zoals we dat zien bij bijvoorbeeld het vaccin tegen mazelen, dat een effectiviteit van 97 procent heeft."

Dat komt omdat de Plasmodium-parasiet die malaria veroorzaakt een heel complexe levenscyclus heeft en al honderden jaren "ervaring" heeft kunnen opbouwen in het ontwijken van het menselijke immuunsysteem. "Het is een heel clevere parasiet", zo luidt het.

Greenwood noemt de onderzoeksdata wel "robuust" en zegt dat het vaccin wel zijn nut kan bewijzen. Het European Medicines Agency gaat nu de gegevens onderzoeken. Pas daarna kan er toestemming komen om het vaccin een licentie te geven.