"Kanker is in 65% van de gevallen gewoon pech hebben"

De wetenschappers onderzochten de celdeling in 31 onderdelen van ons lichaam. Dankzij celdeling worden oude, versleten cellen vervangen door een constante stroom van nieuwe exemplaren. Op sommige plaatsen gaat dat heel snel, bijvoorbeeld in de binnenwand van de darmen. In de hersenen gaat het dan weer veel trager.

De onderzoekers keken meer bepaald naar het aantal delingen dat de stamcellen in elk weefsel maken over de duur van een gans leven. En dat aantal vergeleken ze met het aantal uitbraken van kankercellen in die weefsels. Ze stelden vast dat er een duidelijk verband was tussen het aantal delingen en de waarschijnlijkheid dat er zich een kankertumor ontwikkelt.

Met andere woorden: hoe vaker dat de stamcellen zich opdelen, hoe groter de kans dat er ergens onderweg een foute mutatie gebeurt in het DNA, waardoor de genetische code niet meer klopt en de kans op kanker groeit. En hoe ouder je wordt, hoe groter dat risico wordt. Volgens de Amerikaanse onderzoekers is ongeveer 65 procent van alle kankers het gevolg van deze toevallige mutaties.

Wetenschappers weten al langer dat sommige weefsels duizenden keren vaker een tumor ontwikkelen dan andere, maar hoe dat komt, is onderwerp van debat. Volgens deze studie ligt het antwoord dus bij het aantal celdelingen.

"Alle kankers zijn het gevolg van pech, het leefmilieu en erfelijkheid. Wij hebben nu een model gecreëerd dat kan helpen bepalen hoeveel elk van deze factoren bijdraagt aan de ontwikkeling van kanker", zegt Bert Vogelstein van de Johns Hopkins University School of Medicine in de VS.

"Veel vormen van kanker zijn grotendeels het gevolg van de pech hebben dat je een foute mutatie krijgt in een gen, ongeacht levensstijl of erfelijkheid. De beste manier om deze kankers te bestrijden is door een vroege opsporing, wanneer ze nog te behandelen zijn met een operatie."

In 22 van de 31 onderzochte lichaamsweefsels was de ontwikkeling van kanker grotendeels te verklaren door toevallige mutaties, pech dus. Het gaat bijvoorbeeld om leukemie en kankergezwellen in de hersenen, de dunne darm, de pancreas, de teelballen en de eierstokken. Die kankers zouden dus niet voorkomen worden door preventie.

9 andere kankertypes bleken wél een pak vaker voor te komen dan voorspeld was louter op basis van het aantal delingen van de stamcellen, naar alle waarschijnlijkheid door de invloed van erfelijke factoren en levensstijl. Het gaat om enkele van de meest voorkomende kankers. Borst- en prostaatkanker waren overigens niet opgenomen in de studie.

• Longkanker, dat sterk samenhangt met roken
• Basalecel-carcinoom, een vaak voorkomend type van huidkanker, hangt samen met een grote blootstelling aan UV-licht
• Dikkedarmkanker, hangt samen met ongezonde voeding en erfelijkheid

"Onze resultaten toonden dat de kankertypes met een hoger risico precies diegenen waren die men zou verwachten, zoals longkanker, huidkanker en kankers die geassocieerd worden met erfelijke aandoeningen", zegt Vogelstein. Bij die kankers spelen levensstijl en erfelijkheid dus wel een belangrijke rol.

Dat sommige mensen geen longkanker krijgen hoewel ze een heel leven lang gerookt hebben, is volgens de professor niet genetisch bepaald, maar gewoon "een kwestie van geluk hebben".

De conclusie? Door niet te roken, gezond te eten, te sporten en weinig alcohol te drinken kan je het geluk een handje helpen om bepaalde kankers te vermijden. Voor andere is het veel minder effectief. Daarvoor is een betere opsporing nodig om ze in een vroeg stadium te vinden.