Wereldoceanendag vraagt aandacht voor wereldzeeën

In Oostende heeft het VLIZ (Vlaams Instituut voor de Zee) vrijdag al een Science Happening gehouden in het kader van Wereldoceaandag.  Er waren lezingen, proefsessies en experimenten, onder meer over het weer aan de kust, voedsel uit de zee en de zeevogeltrek.

Naast de activiteiten in de centra, zijn er ook heel wat andere initiatieven. Zo worden er er opkuisacties gehouden aan stranden of rivieroevers, dragen mensen blauwe kleren en geven ze uitleg over Wereldoceanendag, nemen ze een "Selfie for the sea" etc.

Het concept van Wereldoceanendag werd tijdens de Earth Summit van 1992 in Rio de Janeiro voorgesteld.  In 2008 erkenden de Verenigde Naties de dag zodat 8 juni 2009 de eerste officieel erkende Wereldoceanendag werd.

Op die dag wordt aandacht gevraagd voor de bijzondere rol die de oceanen spelen: ruim 70 procent van het aardoppervlak is bedekt met water en de oceanen regelen ons klimaat, het plankton in de oceanen produceert het grootste deel van de zuurstof die we inademen en neemt koolstofdioxide op, en de visvangst zorgt voor een groot deel van de eiwitten die de mens eet.

De oceanen hebben echter te lijden van overbevissing en vervuiling, onder meer in toenemende mate door plastic.

Het zwerfvuil in de oceanen en zeeën bestaat vooral uit plastic. Flessen en tassen van dit materiaal vormen wereldwijd meer dan 80 procent van het afval in open water. Op sommige plaatsen, zoals in de Middellandse Zee, is de sigaret echter ook prominent aanwezig.

Tussen 1989 en 2007 zijn meer dan 25 miljoen sigaretten in zee gegooid, berekenden wetenschappers van de VN-milieu-instantie UNEP. Ruim 9 miljoen plastic zakken, een even groot aantal deksels en nog eens zoveel dozen vonden hun weg naar de oceaan. Ook plastic bestek (ruim 7 miljoen stuks) en roerstokjes (4,5 miljoen) vervuilen de zee, net als meer dan 2 miljoen stukken touw.

Op vijf plaatsen in de wereldzeeën drijft een heleboel plastic, volgens onderzoekers, vooral op plaatsen waar diverse zeestromen in een cirkelvormige beweging samenkomen. De bekendste plaats is de Great Pacific Garbage Patch, in 1997 ontdekt door kapitein Charles Moore. Schattingen van de omvang van dit afvalkerkhof in de Grote of Stille Oceaan variëren sterk. Volgens de laatste berekeningen omspant deze "kunststofarchipel" een gebied van twee keer de Amerikaanse staat Texas. Het gaat dan niet om een drijvend vuilniscontinent, maar eerder aan een goedgevulde "plastic soep", tot meters onder de zeespiegel.

Hoeveel afval er in de Noordzee zit, weet niemand precies. Volgens een schatting van OSPAR, een samenwerkingsverband van vijftien Europese regeringen voor de Noordzee, wordt er jaarlijks twintig miljoen kilo afval geloosd in de Noordzee, van België tot Schotland en Noorwegen. Dat is te vergelijken met een file van vierduizend vrachtwagens met een laadruimte van twintig kubieke meter.

Vooral het plastic is een grote bedreiging voor dieren in zee. Veel zeeschildpadden zien plastic zakken aan voor kwallen en eten ze op. Vogels krijgen kleine stukjes plastic binnen, en ook vissen krijgen deeltjes binnen. De giftige stoffen uit plastic kunnen daarom ook bij mensen terechtkomen, omdat vis veel gegeten wordt.

Hoeveel geld het afval in zee de maatschappij kost, is volgens UNEP niet te berekenen. Wel is duidelijk dat het om een groot bedrag gaat.

Geschat wordt dat 80 procent van de visbestanden vandaag maximaal ontgonnen worden, overbevist worden, of in verval zijn. Voor soorten als tonijn, kabeljauw, zwaardvis en haai lopen de cijfers zelfs op tot 90 procent. Volgens de VN is zeker 25 procent van de visbestanden overbevist.

Er wordt te veel vis gevangen en aan het huidige tempo zullen de oceanen tegen 2050 grotendeels leeg gevist zijn. Als er te veel vis gevangen wordt, hebben de vissen niet langer de mogelijkheid om zich voort te planten en kunnen de populaties instorten. Dat is het geval geweest met kabeljauw op de Grand Banks voor Newfoundland in Canada, waar sinds 1992 de bestanden verdwenen zijn.

Ook de ansjovisbestanden voor de kust van Peru zijn in de jaren 70 gecrasht door overbevissing, net als de tongbestanden in de Ierse Zee en het westen van het Kanaal.

Om de overbevissing tegen te gaan, moet de duurzame visvangst gepromoot worden, zouden er visreservaten moeten komen en moet de illegale visvangst bestreden worden.